Αλεξάνδρεια 2023, ανακαινίσεις, αναστηλώσεις, νοικοκυρέματα στην πόλη
Τώρα και πολλά χρόνια, στους κύκλους μας των Αιγυπτιωτών, αλλά όχι μόνον, ακούγονται παράπονα πολλά γιά την εγκατάλειψη της Αλεξάνδρειας, την παραμέληση των τοποσήμων της, το laisser aller, προς το χειρότερο.
Ουδέν αληθέστερον. Αλλά οι πόλεις, όπως και οι άνθρωποι έχουν μνήμες και πολιτιστικά αποτυπώματα, που επίμονα και αδιόρατα βρίσκουν τρόπους και επιβιώνουν, καμμιά φορά με λαμπρά αποτελέσματα.
Σήμερα 70 και κάτι χρόνια μετά από το καλοκαίρι του 1952, που ανάδευσε και επαναπροσδιόρισε την κοινωνική πραγματικότητα της Αιγύπτου, με ορόσημα μεγάλα το 1956, το 1967 και το 1973, μετά την απόρριψη της πολιτικής πρότασης του 2011, το Κράτος με Κ, κεφαλαίο, έχει επιστρέψει en force.
Με έργα Φαραωνικά, προσπαθεί σκληρά να ανανεώσει τις υποδομές, να τις προσαρμόσει στην διαρκή αύξηση πληθυσμού, να στεγάσει, να θρέψει όλον αυτό τον κόσμο.
Δεν ξεχνά τις πάμπολλες πολιτιστικές συνιστώσες της χώρας. Ούτε την οικονομική διάσταση που η ανάπτυξή τους μπορεί να αποφέρει συναλλαγματικά, μέσω του τουρισμού. Οι ιδιωτικές χορηγίες, όπως διαμορφώνονταν πριν το 1952, έχουν εκλείψει και οι καινούργιες μεγάλες περιουσίες έχουν άλλες ευαισθησίες. Απομένουν, το Κράτος, οι μεγάλες Τράπεζες και επιχειρήσεις με κάπως απρόσωπα διοικητικά συμβούλια και βεβαίως η Ουνέσκο γιά τα μεγάλα πρότζεκτς.
Ας κατέβομε όμως στο πεδίο.
Αρχίζω από την Rue Fouad και το Μέγαρο Σούρσοκ με τις ατυχείς προσθήκες στην εξωτερική του ανακαίνιση.
Πάνω η έπαυλη μέχρι περίπου το 2009 ( φωτ. Α. Καλλιανιώτη), κάτω το 2023
Εξωτερικά οι προσθήκες πάνω από τον 1ο όροφο. Το εσωτερικό του δεν είναι προσβάσιμο.
Αντί να στρίψω δεξιά προς την πάλαι ποτέ οδό Πτολεμαίων, νύν Μπατάλσα και τα αρχοντικά των Σαλβάγων, Ρόλο κλπ, στρίβω αριστερά, ανεβαίνοντας προς τον λόφο Κομ Ελ Ντίκκα.
Στα δεξιά, δεύτερη βίλλα Σούρσοκ, με εντυπωσιακά γκαράζ που εξυπηρετούν τις δύο επαύλεις. Συνέχεια επαύλεων με καλοσυντηρημένους κήπους και εθνόσημα πάμπλουτων αραβικών κρατών. Προξενεία, ή κατοικίες διπλωματών, έχουν πυκνή φρούρηση. Ούτε σκέψη γιά φωτογράφιση, Bρισκόμαστε χρονικά μόλις την 3η εβδομάδα από την έναρξη εχθροπραξιών στην Γάζα και τα μέτρα ασφαλείας είναι έντονα σε ενδεχόμενους πολιτικούς, ή θρησκευτικούς στόχους.
Πολύ σύντομα βρίσκομαι μπροστά στο Δημαρχιακό Στάδιο, έργο του αρχιτέκτονα Οικονομόπουλου.
Είναι λαμπρά ανακαινισμένο, όχι μόνο εξωτερικά, εξοπλισμένο καθώς φαίνεται με σύγχρονες και ψηφιακές εγκαταστάσεις.
Αντικρύζει μιά πολύ μεγάλη πλατεία με λυγερούς φοίνικες, σημαντική αναπνοή γιά το οικοδόμημα και την πόλη.
Βγαίνοντας από τον Σταθμό, αμέσως στα δεξιά αφετηρίες λεωφορείων και είσοδος του αρχαιολογικού χώρου.
Στο άλλο άκρο τής πλατείας ακόμα δεξιότερα η άκρη της οδού Νάμπι Ντανιέλ που διαμορφώθηκε το 2024 σε θαυμάσιο πεζόδρομο. Θα αποτελέσει θέμα επόμενης ανάρτησης.
Η καινούργια πολυκατοικία που χτίζεται παραπλεύρως, έχει κάτι από τον αρχιτεκτονικό ρυθμό του σταδίου και δένει αρμονικά. Η θέα γιά τους κατοίκους της μοναδική. Δεν ξέρω γιά τον θόρυβο των εκφωνήσεων...
Προχωρώ προς τα πάνω και δεξιά, δεν πρέπει να βρίσκομαι μακρυά από τον Σιδηροδρομικό Σταθμό Καϊρου.
Αντ' αυτού, ανακαλύπτω το Μουσείο Καλών Τεχνών...εδώ βρισκόταν λοιπόν...
Εδώ λάμβαναν χώρα οι Μπιενάλλε Αλεξανδρείας
Η γειτονιά του Μουσείου έχει γεμίσει με πανύψηλες μάλλον πολυτελείς πολυκατοικίες.
Ανάμεσα, δύο ή τρία μεγάλα σχολεία. Οι αυλές τους κρύβονται από υψηλούς τοίχους, που κάποιοι είχαν την ιδέα να στολίσουν με εκτεταμένες τοιχογραφίες. Δίνουν αίσθηση δροσιάς και καθαριότητας στον δρόμο.
Στην συνέχεια ακόμη περισσότερες φροντισμένες πολυκατοικίες
Χωρίς να δίνεται η αίσθηση του ασφυκτικού.
Ίσως γιατί αντικρύζουν την λεωφόρο που σχηματίζουν οι γραμμές του τραίνου
Νάτος, φάνηκε και ο Σιδηροδρομικός σταθμός. Η πίσω μεριά του μεγάλου κλίτους (nef), όπως λένε οι Γάλλοι παρομοιάζοντας τους μεγάλους σταθμούς, με καθεδρικούς ναούς.
Η μεγαλόπρεπη είσοδος, μπορεί να γίνει και θέατρο υποδοχής αρχηγού κράτους.
Αρχιτέκτων ο Ιταλός Antonio Lasciac.
Μνημειακή γρίλλια εισόδου - εξόδου.
Πλατεία μπροστά στην είσοδο, στρωμένη με γρανίτες (προσοχή, όχι παγωτά !)
Τα πάντα πεντακάθαρα, τα εισιτήρια ηλεκτρονικά.
Η είσοδος του σαλονιού των επισήμων (αναγράφεται V.I.P. Hall )
Το τραίνο πλησιάζει
Πάμε προς την έξοδο
Μπροστά στον σταθμό τεράστια πλατεία και στα δεξιά του, τερματικός λεωφορείων.
Δίπλα ακριβώς η είσοδος του Αρχαιολογικού χώρου.
Η ανάμνησή μου του 1970, ήταν αυτή μιάς περιορισμένης ανασκαφής, που είχε αποκαλύψει ένα σχετικά μικρό Ρωμαϊκό θέατρο.
Η ανασκαφή έχει επεκταθεί πολύ περισσότερο, με την φροντίδα του Πολωνικού Κέντρου Μεσογειακής Αρχαιολογίας, του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας και του Ανωτάτου Συμβουλίου Αρχαιοτήτων.
Ο αρχαιολογικός χώρος περιλαμβάνει το θέατρο, αρχικά ωδείο του 4ου αιώνος μ.Χ. που αργότερα στον 5ο και 6ο αιώνα άλλαξε χρήση, τα auditoria, κατ'ουσίαν τόπους διαλέξεων και διάδοσης της γνώσης, τα λουτρά, με δύο γειτονικές παλαίστρες, τις κιστέρνες ως εγκαταστάσεις συγκέντρωσης υδάτων και οικιστική περιοχή με εξέχον κτίσμα την λεγόμενη "έπαυλη των πουλιών".
Γενική άποψη. Οι πέτρινες κερκίδες απέναντι από το θέατρο είναι σύγχρονες, ίσως σχεδιασμένες γιά διαλέξεις, ή κάποιο "Ήχος και Φως".
Κατεβαίνοντας από το επίπεδο του δρόμου
Το κτίριο του θεάτρου 4ου αιώνος μ.Χ., παρέμεινε σε χρήση σχεδόν γιά 300 χρόνια. Αρχικώς ήταν ένα μικρό ωδείο, προορισμένο γιά μουσικές παραστάσεις. Τα μαρμάρινα μέλη του, προέρχονται από μη ταυτοποιημένο παλαιότερο κτίριο μνημειακών διαστάσεων. Δύο σωζόμενα καθίσματα κατασκευασμένα από λεπτά σκαλισμένες επαναχρησιμοποιημένες επιφάνειες, εκτίθενται στο άνω μέρος του αμφιθεάτρου.
Στις αρχές του 6ου αιώνα το κτίριο υπέστη μετατροπές, προσαρμοζόμενο στις σύγχρονες ανάγκες.
Στο κοίλο εφαρμόστηκε πεταλόσχημο αμφιθέατρο και σκεπάστηκε με μεγάλο θόλο. Η είσοδος γινόταν από δυτικά μέσω τρίθυρου προθαλάμου που αντικατέστησε την κατεδαφισμένη σκηνή.
Μπορούμε να δούμε ακόμα τα δύο βάθρα με τις ψηλές κολώνες της αψίδας που στήριζε τον θόλο.
Αν κρίνει κανείς από τα γκραφίτι της εποχής -στα Ελληνικά- και από τα χαραγμένα σχέδια που δοξάζουν νικητές αρματοδρομιών και είναι ακόμα ορατά σε καθίσματα ή βάθρα, το κτίριο χρησιμοποιούνταν και γιά λαϊκά θεάματα.
Το πιό πιθανό όμως είναι οι αλλαγές να εξυπηρέτησαν τις καινούργιες ανάγκες του παρακείμενου ακαδημαϊκού χώρου, μετατρέποντας ένα μικρό θέατρο σε μεγάλο αμφιθέατρο.
(Όλες οι πληροφορίες που αφορούν τον αρχαιολογικό χώρο προέρχονται από τις αναρτημένες πινακίδες).
Προς τις αίθουσες διαλέξεων / διδασκαλίας
Ένα μοναδικό σύνολο από 22 αίθουσες διαλέξεων, από τον 5ο μέχρι τον 7ο αιώνα μ.Χ. εκτείνεται κατά μήκος μιάς μνημειακής στοάς με κιονοστοιχία, που διασχίζει τον χώρο από βορρά προς νότο. Οι αίθουσες που έχουν ανασκαφεί μέχρι τώρα, είναι όλες διαφορετικού μεγέθους, αλλά έχουν παρόμοιο προσανατολισμό και κάτοψη. Οι περισσότερες είναι ορθογώνιες, αλλά σε μερικές περιπτώσεις η μία επιμήκης άκρη παίρνει το σχήμα ημικυκλικής εξέδρας. Πέτρινοι πάγκοι είναι τα κύρια στοιχεία εσωτερικής διαμόρφωσης. Υπάρχουν σε όλες τις αίθουσες κατά μήκος των τοίχων σε δύο και τρεις σειρές. Αμφιθεατρικά τοποθετημένοι χωρούν 20 ή 30 σπουδαστές, καθήμενους εναλλασσόμενα στα σκαλοπάτια.
Διακριτικό στοιχείο, είναι η υπερυψωμένη θέση του διαλέκτη στην στενότερη πλευρά, που παρατηρείται σε όλες τις αίθουσες. Το εναργέστερο παράδειγμα, μιά πραγματική καθέδρα, παρατηρείται στην αίθουσα Κ.
Απέναντι σε αυτή τη θέση υπάρχει πάντα ένα χαμηλό βάθρο, πιθανότατα η θέση από την οποία οι σπουδαστές διάβαζαν τα κείμενά τους, ή αγόρευαν. Πολύ λίγοι αμφιβάλλουν ότι όλες αυτές οι αίθουσες εξυπηρετούσαν εκπαιδευτικούς σκοπούς.
Αυτό το συγκρότημα δεν έχει αντίστοιχό του στον Μεσογειακό κόσμο. Λαμβάνοντας υπ' όψη το μέγεθος του και την χωροθέτησή του στον αστικό ιστό, μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι αντανακλούσε τον ρόλο της Αλεξάνδρειας, ως ηγετικού κέντρου γνώσης και εκπαίδευσης στην Ύστερη Αρχαιότητα.
Τα λουτρά. Τα μεγάλα ύστερα Ρωμαϊκά λουτρά του τέλους του 4ου με αρχές του 7ου αιώνος μ.Χ. είναι το κύριο οικοδόμημα της περιοχής. Το κεντρικό μέρος του κτιρίου από κοκκινότουβλα, περιλαμβάνει μία σειρά θερμαινομένων δωματίων, χαρακτηριστικών των λουτρικών εγκαταστάσεων της εποχής,γιά χλιαρά, θερμά και λουτρά ατμού. Μιά κεντρική μεγάλη αίθουσα το Caldarium, (θερμά λουτρά) χρησιμοποιούνταν επίσης και γιά κοινωνικές εκδηλώσεις. Το Frigidarium (δροσερά λουτρά), στην ανατολική πλευρά (τώρα κατεστραμμενη), περιελάμβανε μερικές μικρές δεξαμενές, βολικά τοποθετημένες στην σκιά των στοών. Θόλοι και τρούλλοι σκέπαζαν ολόκληρο το οικοδόμημα. Η κάποτε πολυτελής διακόσμηση του εσωτερικού, περιελάμβανε επιστρώσεις με χρωματιστά μάρμαρα, κίονες, ζωγραφισμένα επιχρίσματα κλπ. Ελάχιστα επιβίωσαν.
Το σύστημα θερμάνσεως των λουτρών (υπόκαυστον), ήταν ένα υποδαπέδιο δίκτυο θολωτών θαλάμων και διασταυρούμενων διαδρόμων. Οι φούρνοι ήταν προσαρμοσμένοι στην φύση των καυσίμων, κυρίως άχυρο και καλάμια.
Δύο παλαίστρες εκτείνονταν κατά μήκος των λουτρών, πλαισιωμένες με στοές με κιονοστοιχίες.
Η οικιστική ζώνη
Επιστροφή προς το άνω επίπεδο
Στο άνω επίπεδο, αυτό της σημερινής πόλης, σχηματίζεται ένας ευρύς διάδρομος, μπελβεντέρε του αρχαιολογικού χώρου, όπου εκτίθενται τα υποθαλάσσια ευρήματα της περιοχής του Κάϊτ Μπέη, θέση του αρχαίου Φάρου, με χάρτες και ένα σύντομο ιστορικό των προσπαθειών.
Ήταν μόλις το 1960, όταν ένας ερασιτέχνης αρχαιολόγος και δύτης ο Κάμελ Άμπου ελ Σααντάτ, ανακάλυψε την μάζα των πέτρινων όγκων, ανάμεσα στους οποίους διέκρινε τεράστια αγάλματα, μία σφίγγα και πολλούς κίονες. Η περιοχή εξερευνήθηκε και πάλι το 1968, με αίτημα της κυβερνήσεως από την Όνορ Φροστ και τον Κάμελ Άμπου Ελ Σααντάτ, υπό την αιγίδα της Ουνέσκο.
Τότε η 'Ονορ Φροστ σκιτσάρισε γιά πρώτη φορά τις θέσεις όπου εντόπισε τα σημαντικότερα ευρήματα.
Ο χάρτης με τα σημαντικότερα αρχαία τοπόσημα, πολλά εκ των οποίων είναι πλέον υποβρύχια.
Κεφαλές και τμήματα αγαλμάτων μετά από αιώνες θαλάσσιας επεξεργασίας έχουν μεταλλαχθεί σε γλυπτά μοντέρνας τέχνης.
Η μαύρη σφίγγα, φέρει ίχνη διαφορετικών συντηρήσεων, στο ουραίο, στο κεφαλόδεμα και στην ψευδο-γενειάδα, ενδείξεις ότι το άγαλμα χρησιμοποιήθηκε επί μακρόν. Οι δυσανάγνωστη επιγραφή στο δεξί πλευρό της βάσης δεν επιτρέπει ακριβή χρονολόγηση, η τεχνοτροπία όμως υποδεικνύει την εποχή του Νέου Βασιλείου (1549-653 π.Χ.).
Σε κάθε πλευρά του Οβελίσκου του Σέθι Α!, μπορούμε να διαβάσομε τα τρία πρώτα ονόματα του αναθέτη.Επαναχρησιμοποιημένος από τον Ραμσή Β!, μεταφέρθηκε αργότερα στην Αλεξάνδρεια. Έχει υποστεί πολλές συντηρήσεις, όπως φαίνεται από τον αριθμό των στερεώσεων. Το πυραμίδιον είχε στερεωθεί σε κοιλότητα που είναι ακόμη γεμισμένη με μολύβι. Μετά την αποσυναρμολόγησή του, η βάση του αποκόπηκε. Δύο τμήματά του, βρίσκονται ακόμα κάτω από το νερό.
Αποκατεστημένο ύψος, περίπου 8 μ. Βάρος, περίπου 12 τόννοι. Υλικό, κίτρινος κουαρτζίτης.
Η υποβρύχια τοποθεσία του Κάϊτ Μπέη
Το Κέντρο Αλεξανδρινών Σπουδών (Centre d' études Alexandrines), αποτυπώνοντας από το 1994 τον υποβρύχιο αρχαιολογικό χώρο, έχει δημιουργήσει ένα τρισδιάστατο μοντέλο, χρησιμοποιώντας φωτογραμμομετρία που προσφέρει νέες δυνατότητες μελέτης και απεικόνισης γιά το κοινό. Μέχρι το 2022 σε μιά έκταση 1,6 εκταρίων (10 στρέμματα). 3.981 αρχιτεκτονικά και γλυπτά στοιχεία έχουν καταγραφεί και τεκμηριωθεί.
Από θραύσματα στην βορειοδυτική ζώνη της τοποθεσίας, μιά μνημειακή θύρα Δωρικής τεχνοτροπίας έχει αναπαρασταθεί γραφικά, με ύψος 11,5 μ, πλάτος 4,9 και βάθος 2,1 μ. Οι ζημιές και οι θραύσεις στα αδύναμα σημεία δείχνουν βίαιη καταστροφή. Τα αγάλματα που κάποτε κοσμούσαν την είσοδο στο κτίριο έσπασαν επίσης σε πολλαπλά θραύσματα.
Οι διάφορες τρισδιάστατες αναπαραστάσεις μας βοηθούν να κατανοήσομε την ιστορία της τοποθεσίας καθώς και τις αρχιτεκτονικές τεχνοτροπίες και τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν. Τείνουν να παρουσιάσουν μία από τις ιδιαιτερότητες της Αλεξάνδρειας στην Ελληνιστική περίοδο, την επιτυχή υβριδοποίηση μεταξύ Ελληνικού και Αιγυπτιακού πολιτισμού.
Το άγαλμα του Πτολεμαίου Β! του Φιλάδελφου, ιδρυτή του Φάρου.
Βρέθηκε στην υποθαλάσσια περιοχή του Κάϊτ Μπέη.
Εκτίθεται σήμερα στην είσοδο της Bibliotheca Alexandrina.
Αγαλμα πιθανόν της Αρσινόης Β! Φιλαδέλφου.
Εικάζεται ότι έστεκε στην άλλη πλευρά της μνημειακής θύρας του Φάρου.
Εκτίθεται σήμερα στο αίθριο του Ελληνορωμαϊκού Μουσείου Αλεξανδρείας.
Άλλα υποβρύχια ευρήματα εκτίθενται στο Μουσείο της πόλεως της Αλεξανδρείας στην Rue Fouad.
Βγαίνοντας από τον αρχαιολογικό χώρο αμέσως αριστερά, ένα άλλο τοπόσημο της Αλεξάνδρειας ανακαινίζεται: Ο κεντρικός Πυροσβεστικός Σταθμός.
Κατεβαίνοντας προς τα σινεμά Αμίρ και Μετρό, συναντάμε τον αδριάντα ενός Χεδίβη. Επανατοποθετήθηκε μετά καμμιά 60αριά χρόνια αποθήκευσης. Η πόλη επανακτά τις μνήμες της.
Ας διατρέξομε κάποιες από τις ανακαινίσεις στην πόλη που έχουν ήδη καλυφθεί από προηγούμενες αναρτήσεις.
Αποκατάσταση της εξωτερικής όψης της οκέλλας Μενάσσε, απέναντι από το ανακαινισμένο Ελληνορωμαϊκό Μουσείο και χάρις σ' αυτό. Αι δύο είσοδοι ξεχωρίζουν, στα λευκά.
Από τους ελάχιστους αυθεντικούς και λειτουργικούς ανελκυστήρες εποχής (1924)
Πλατεία Ελληνορωμαϊκού Μουσείου ακριβώς απέναντι.
Περιλαμβάνει πλήρη περιήγηση στο ανακαινισμένο Μουσείο
Ελληνικός Ναυτικός Όμιλος (Ε.Ν.Ο.Α.) δίπλα στο φρούριο Κάϊτ Μπέη (θέση Φάρου).
Κοιμητηριακός ναός Α! Κοιμητηρίου Ελληνικής Κοινότητος
Με εκτεταμένη παρουσίαση του Α! Κοιμητηρίου
Έπαυλη Βασσίλι Πασά στην Rue Fouad, σήμερα Μουσείο της πόλεως της Αλεξανδρείας.
Έπαυλη της Nabila Fatma Heidar στην περιοχή Ζιζίνια, σήμερα Μουσείο Βασιλικών κοσμημάτων.
Δείτε την ανάρτηση στον σύνδεσμο :
Ελληνικό Τετράγωνο, πλήρης ανακαίνιση και εκσυγχρονισμός του Σχολικού Γυμναστηρίου.
Οκέλλα στην Rue St. Sabba
Οκέλλα όπου κατοικούσε ο Καβάφης.
Αποκατάσταση της εξωτερικής όψης και του εσωτερικού από την αρχιτέκτονα και σκηνογράφο Εύα Μανιδάκη, χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση.
Είσοδος σύγχρονης και πολυτελούς οκέλλας στην Μαζαρίτα.
Η πιό κλειστή Λέσχη της πόλης, μέχρι το 1952 (Μοχάμεντ Άλυ), λειτουργεί ως Πολιτιστικό κέντρο.
Το παραθαλάσσιο Windsor Palace Hotel, σε πολυτελή ανακαίνιση.
Περιλαμβάνει εκτεταμένη περιήγηση στην Mansheya και το κέντρο
Αποψίλωση του κήπου και εκκαθάριση του περιεχομένου της έπαυλης Ταμβακάκη-Κάραμ που στέγαζε το Atelier
Δείτε περιήγηση στο Quartier Grec στην ανάρτηση
Ο Ναός του Αγίου Νικολάου στην Ιμπραημία πλήρως ανακατασκευασμένος.
Η Μονή του Αγίου Γεωργίου στο Κάϊρο.
Ανασκαφή, ανακαίνιση, εξυγίανση εδαφών και έκθεση κειμηλίων με χορηγία του Ιδρύματος Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου.
Φωτογραφίες και κείμενο © Ιωάννη Καλλιανιώτη
