Τρία Αλεξανδρινά Μέγαρα / Γ! Σαλβάγου
Τρία Αλεξανδρινά Μέγαρα Φίννεϋ, Ρόλο, Σαλβάγου
Φωτογραφίες και κείμενο © Ιωάννη Καλλιανιώτη, εκτός όπου αναφέρεται διαφορετικά
Τα κτίρια αυτά είναι ακόμη στην θέση τους, όπως και τόσα άλλα στην Αλεξάνδρεια. Η διαφορά τους με τα υπόλοιπα, είναι η συντήρησή τους και η νέα ζωή που τους δίνει η επανάχρησή τους. Δεν είναι αυτονόητο. Το κλειδί γιά την επιβίωσή τους ήταν οι ισχυροί αγοραστές τους.
Η Εθνική Τράπεζα Αλεξανδρείας (Bank el Ahly al Iskandariah) γιά τους Φίννεϋ, το Ινστιτούτο Γκαίτε γιά τους Ρόλο και η τότε Σοβιετική Πρεσβεία ως Ρωσσικό Πολιτιστικό Κέντρο γιά τους Σαλβάγου.
Η μακρά οικονομική ακινησία της πόλης στάθηκε δίκοπο μαχαίρι. Τα εξοχικά μέγαρα και επαύλεις μέσα στους θρυλικούς τους κήπους στα Αλεξανδρινά προάστια, Ρούζντι, Λωράν, Σούτζ, Μπούλκλεϋ δεν ήταν το ίδιο τυχερά. Η ανοικοδόμηση ρήμαξε την πλειοψηφία τους.
Τα ονόματα πίσω από αυτά τα τρία μέγαρα είναι Αλεξανδρινοί θρύλοι. Δεν ήταν μόνο οι τραπεζικοί λογαριασμοί μυθικού ύψους, ήταν η ποιότητά τους ως εργοδότες με ανθρωπιστική και πολιτιστική έγνοια γιά τους εργαζομένους τους, τέλος ήταν ο τρόπος ζωής, ο συνδυασμός σπάνιου και διακριτικού γούστου με κέφι γιά την ευζωϊα και φροντίδα γιά την ευποιϊα εις όφελος των λιγότερο προνομιούχων.
Γ! Μέγαρο Σαλβάγου
Φωτογραφία του 1985
Θα αρχίσομε με τις 3 επισκέψεις του χώρου, το 2010, το 2023 και το 2024. Κατόπιν μέσα από λίγες προσωπικές αναμνήσεις και συμβολή της υπάρχουσας βιβλιογραφίας θα προσπαθήσομε κάτι να φέρομε πίσω από την ιστορία της οικογένειας που έχει πιά τυλιχτεί στην αχλύ του μύθου.
Αυτό το άρθρο ήταν σχεδόν έτοιμο προς δημοσίευση με κενά και ελλείψεις, οφειλόμενα κυρίως σε απουσία απ' ευθείας προσωπικής ιστορικής μαρτυρίας.
Το άρθρο στάθηκε τυχερό...
Μιά εκδρομή στις Ροβιές Ευβοίας, χάρις στην φιλοξενία του Μίλτου Καστρινού και της Μελίνας Παναγιώτου μας οδήγησε στον μαγευτικό Ελαιώνα.
Ιδιοκτήτες, η οικογένεια Παπαδοπούλου, με νύφες θρυλικές, αρχίζοντας με την Άννα Μελά, αδελφή του Παύλου Μελά, γνωστή και ως "Μάννα του Στρατιώτη", συνεχίζοντας με τις οικογένειες Δέλτα και Σαλβάγου.
Σταθμός γιά τον Ελαιώνα υπήρξε η δωρεά από την Άννα Παπαδοπούλου εγγονή της Άννας Μελά και της Πηνελόπης Δέλτα, των 3.000 στρεμμάτων του στους εργαζόμενους εκεί αγρότες.
Η γνωριμία με τον Στέφανο Βαλλή, γιό της Αργίνης Κωνσταντίνου Σαλβάγου, μας οδήγησε στην καλή νεράϊδα της μνήμης, στο πρόσωπο της θείας του Κυρίας Eιρήνης Σαλβάγου-Xωριατοπούλου, εγγονής της μυθικής Αργίνης Μπενάκη- Σαλβάγου.
Μας δέχτηκε με την χαρακτηριστική απλότητα των πραγματικά ευγενών και μας πλοήγησε τόσο στο παλιό σπίτι της γιαγιάς (χτισμένο πριν το 1900), όσο και στο σπίτι του πατέρα της (χτισμένο το 1939).
Οι πολύτιμες πληροφορίες που μας έδωσε βρίσκονται διάσπαρτες στο κείμενο σημειωμένες με τα αρχικά της (Ε.Σ.)
Η πρώτη ευκαιρία επίσκεψης του εσωτερικού του μεγάλου σπιτιού, ήρθε το 2010. Περνούσα απ' έξω και δεν φαινόταν κανείς. Το κουβούκλιο ελέγχου μεταλλικών αντικειμένων στην είσοδο του κήπου ανενεργό. Ανέβηκα την εξωτερική σκάλα μέσα σε ησυχία...στην πόρτα του μεγάρου κανείς.
(Φωτογραφίες από βιαστικά γυρισμένο βίντεο του 2010)
...προχώρησα, έφτασα στην καλογυαλισμένη σκάλα...
...απόλυτη ησυχία !
μαγεύτηκα με το βιτρώ
...τόσα χρόνια, από παιδί, έβλεπα μόνο την πίσω του πλευρά από τον έξω δρόμο, σαν σκίτσο σε γκριζάϊγ...
Ανέβηκα αθόρυβα τα σκαλιά πατώντας στο αυθεντικό ταπέτο εποχής (Ε.Σ.)
Οι πόρτες επενδεδυμένες με καθρέφτες, όπως στον καιρό των Σαλβάγων, οδηγούσαν στα τότε υπνοδωμάτια του Μικέ και της Αργίνης Σαλβάγου, τα ντρέσσινγκ, τα μπάνια, με παράθυρα στον κήπο (Ε.Σ.).
Στα αριστερά, φωτεινοί χώροι μεσαίου μεγέθους, καθρέφτες, μπάρες, προφανώς αίθουσα μαθημάτων χορού...
Αυτοί οι χώροι ήταν το σαλόνι, ντρέσσινγκ, κρεβατοκάμαρα και μπάνιο της Ιουλίας Σαλβάγου (Ε.Σ.).
πλησίασα στ' ανοιχτά παράθυρα...
...κάτω στον κατάφρεσκο κήπο...
...υπαίθριος χώρος κινηματογραφικών και θεατρικών παραστάσεων του Πολιτιστικού κέντρου
Σ' αυτήν ακριβώς την θέση βρισκόταν η βίλλα του Κωνσταντίνου Σαλβάγου (1902-1963), χτισμένη το 1939, με αρχιτέκτονα τον Γάλλο Leman (αρχιτέκτονα του Κοτσικείου Νοσοκομείου) (Ε.Σ.).
Eίχα επισκεφθεί μέρος της όταν την νοίκιαζε η οικογένεια Θλιβίτου (1961-1983), πληροφορία Λιλίκας Θλιβίτου.
Εξωτερική όψη οικίας Κ.Μ. Σαλβάγου, 21, Rue des Abassides, όπως φαινόταν από τον κήπο του Μεγάρου Σαλβάγου, 5, Rue des Ptolémées. Συλλογή Ειρήνης Κ. Σαλβάγου.
Η εξωτερική της πόρτα επί της οδού des Abassides 21, εισήγαγε σε μικρό σχετικά χώλ, από το οποίο ξεκινούσε η σκάλα προς τα πάνω για τον πρώτο όροφο και προς τα κάτω γιά το μεγάλο επίμηκες υπόγειο που φωτιζόταν από μακρόστενους φεγγίτες.
Στο ισόγειο, δεξιά το οφίς και τα W.C. των επισκεπτών. Αριστερά το δωμάτιο μελέτης των παιδιών (Ε.Σ.).
Ανάμεσά τους η είσοδος σε ένα τεράστιο λευκό επίμηκες σαλόνι με αραιή επίπλωση που χρησιμοποιούνταν ως αίθουσα δεξιώσεων ή χορού με αλκόβες με ένθετους καθρέφτες, ένα σύνολο διακριτικής πολυτέλειας. Αριστερά, ένα μικρό και ένα μεγαλύτερο σαλόνι, δεξιά, άλλο οφφίς και η τραπεζαρία (Ε.Σ.). Όλο το ισόγειο σαλόνι έδινε με τρεις αψίδες στον καταπράσινο κήπο, σχεδόν στο ίδιο επίπεδο με το σπίτι.
Φωτογραφία από την αίθουσα χορού του Κ.Μ. Σαλβάγου, προς τον κήπο και την Rue des Pharaons, όπου φαίνεται το σήμερα κατεδαφισμένο Μέγαρο de Saab (Ε.Σ.). Συλλογή Ειρήνης Κ. Σαλβάγου.
Στον πάνω όροφο, στο κέντρο το μεγάλο υπνοδωμάτιο των γονέων, το ντρέσσινγκ, το μπάνιο τους. Δίπλα, τα δωμάτια των παιδιών, όλα έδιναν σε βεράντα με νότια κατεύθυνση σκεπασμένη με γκαζόν! Στην βορεινή πλευρά, δωμάτιο φιλοξενουμένων (Ε.Σ.).
Δυστυχώς έχει πλέον κατεδαφιστεί.
Γιά να διασχίσεις ένα κήπο ( Ανάμνηση Ειρήνης Κ. Σαλβάγου)
" Είναι γνωστό ότι η οικογένειά μας ( όπως πολλοί-πολλοί Αιγυπτιώτες σ.τ.σ.) ήταν Βενιζελική.
Ως πρόεδρος της Κοινότητος όμως ο παππούς (Μ.Κ.Σαλβάγος), αισθάνθηκε το χρέος να φιλοξενήσει τον Γεώργιο Β!, Αρχηγό του Κράτους σε εξορία. Ο πατέρας μου (Κ.Μ.Σαλβάγος) παρ'ότι όχι στην πρώτη νεότητα, κατατάχθηκε εθελοντής, πολέμησε και στο Ελ Αλαμέϊν (Πολεμικός Σταυρός σ.τ.σ.).
Σε μιά διακοπή των επιχειρήσεων γύρισε με ολιγόωρη άδεια στο σπίτι του, έκανε το ντους του, έβαλε καθαρή στολή, ένα ζευγάρι μαρρόν παπούτσια και έκανε να περάσει τον κήπο να δεί την μάννα του.
Στον κήπο τον σταμάτησε ο Γεώργιος ο Β!, τον φώναξε με τον βαθμό του και τον επέπληξε που κυκλοφορεί χωρίς άρβυλα! "
Ας φανταστούμε ότι κυττάζομε από την σκεπαστή βεράντα του ισογείου, το πατρικό σπίτι...
Το Μέγαρο Σαλβάγου, όπως φαινόταν από την οικία Κ.Μ. Σαλβάγου. Συλλογή Ειρήνης Κ. Σαλβάγου.
Βρίσκομαι ακόμη στον πρώτο όροφο του κυρίως μεγάρου, αλλά δεν αποτολμώ να προχωρήσω στα δωμάτια.
Όπως μας διηγείται η Κα Ειρήνη Σαλβάγου στις ξύλινες λουστραρισμένες πόρτες με τους καθρέφτες άρχιζαν τα διαμερίσματα του Μικέ και της Αργίνης Σαλβάγου. Στον παραπάνω όροφο ήταν εγκατεστημένη η οικογένεια του γιού τους Κωνσταντίνου μέχρι που τελείωσε το δικό τους γειτονικό σπίτι μέσα στο πάρκο, το 1939.
Αρχίζω να κατεβαίνω αθόρυβα...αλλά το διάλειμμά τους έχει τελειώσει και το προσωπικό μου κάνει έντονα νοήματα: No, no, no... Κάνω τον τουρίστα, με απανωτά σόρρυ και κάποιες εξηγήσεις Αγγλικά που κανείς δεν καταλαβαίνει...
Κατεβαίνω στον κήπο και αποχωρώ.
Η δεύτερη επίσκεψη έγινε τον Μάρτιο του 2023, με εισαγωγή του Γιώργου Κυπραίου (1947-2025), του οποίου η κάρτα της Μπιμπλιοτέκα Αλεξαντρίνα άνοιγε πόρτες. Είχε μεσολαβήσει και το Ουκρανικό, οι προσβάσεις δεν είναι αυτές που ήταν. Μας επετράπη η φωτογράφηση του κήπου και της σκάλας, αλλά όχι και η πρόσβαση στον 1ο όροφο, ή τις αίθουσες υποδοχής.
Τσάϊ στους κήπους του Μεγάρου πριν το 1948, για τα στελέχη των επιχειρήσεων Σαλβάγου. Συλλογή οικ. Ούμπερ.
Όρθιοι δεξιά στην πρώτη φωτογραφία, ο Αδόλφος Ούμπερ και η σύζυγός του Γαβριέλλα (γεν. Χάμου).
Κατά διήγηση του Γιώργου Κυπραίου, συχνά στον κήπο η οικογένεια διοργάνωνε γιορτές με κέφι και γενναιοδωρία γιά μη προνομιούχα παιδιά. Ο Γιώργος ήταν υπότροφος της Αργίνης Σαλβάγου και η γιαγιά του Ματθίλδη (Μαντό) Τριώσση - Βασιλειάδη, καλή της φίλη.
Περίπου η μισή έκταση του κήπου-πάρκου έχει πωληθεί και έχουν χτιστεί 3 πολυκατοικίες.
Αριστερά όπως αναφέραμε ήταν η μικρότερη έπαυλη του Κωνσταντίνου Σαλβάγου (1902-1963) που έχει κατεδαφιστεί. Στο άλλο άκρο του κήπου υπήρχε γωνιακό κτίσμα που στέγαζε έξη ξεχωριστά γκαράζ με έξοδο στους δύο πίσω δρόμους του οικοδομικού τετραγώνου (Abassides και Γουσίου). Πάνω από το κάθε γκαράζ υπήρχε μια μικρή κατοικία για κάθε σωφέρ. Ίσως στο βάθος του κήπου ήταν η χωροθεσία του ξύλινου σαλέ όπου κατοικούσε η οικογένεια του Μάριο Ούμπερ, ματζορντόμο του Μικέ Σαλβάγου.
.jpg)
Αριστερά, τα παιδιά του μαντζορντόμο Μάριο Ούμπερ, Ερνέστα και Αδόλφος, φωτογραφημένα στην βεράντα του Μεγάρου. Ο Αδόλφος (1913-1974), αναδεκτός της Αργίνης Σαλβάγου, εργάστηκε γιά χρόνια στις επιχειρήσεις Σαλβάγου. Δεξιά, Φλωρεντινό έπιπλο, γαμήλιο δώρο στον αναδεκτό. Φωτογραφίες οικ. Ούμπερ.
Στον Β! Παγκόσμιο πόλεμο, όταν φιλοξενήθηκε εδώ ο Γεώργιος Β!, φούντωσαν τα σχόλια γιά την ασφάλεια του Βασιλέως, σε σπίτι με Ιταλό μαντζορντόμο ... ο νοικοκύρης του σπιτιού, Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητος τους αγνόησε ... Η παρατήρηση του Βασιλιά: Πως θα μπορέσω ν' ανταποδώσω ποτέ, τέτοια φιλοξενία;
Μπαίνομε στο Μέγαρο
Στο βάθος η πόρτα της αίθουσας χορού (Ε.Σ.)
Η ατμόσφαιρα καθεδρικού
G. NERET Paris
Οι ίδιοι χώροι φωτογραφημένοι από την πόρτα της αίθουσας χορού, όταν το σπίτι κατοικούνταν από την οικογένεια. Φωτογραφία Sotheby's.
Παρατηρούμε το παραβάν πίσω από την εξώθυρα. Οι πολυθρόνες μπροστά ακριβώς από την είσοδο των μεγάλων χώρων υποδοχής, το καθημερινό καθιστικό της οικογένειας προφανώς αφαιρούνται στις εξαιρετικές αυτές περιστάσεις.
Η πολυθρόνα στα δεξιά ήταν η θέση της Αργίνης Σαλβάγου (Ε.Σ.).
Στις μπουαζερί διακρίνονται γιαπωνέζικα βάζα και κλουαζονέ, καθώς και μέρος της συλλογής Οθωμανικών υφασμάτων.
Υπάρχουν τουλάχιστον τρείς χώροι που δεν επισκεφθήκαμε στο ισόγειο. Ένα μικρό σκοτεινό σαλονάκι στα αριστερά της εισόδου, όπου γινόταν η εξομολόγηση πριν την μεταλαβιά, συνήθως από τον πατέρα Ιωάννη Καραμηνά, ένα μικρό και ένα μεγάλο σαλόνι (Ε.Σ.).
Μέχρι εκεί αυτή τη φορά...
Η τρίτη ευκαιρία παρουσιάστηκε στις 31 Οκτωβρίου 2024, με τα εγκαίνια έκθεσης Ρώσσου ζωγράφου και ανάρτηση των έργων του στις αίθουσες υποδοχής.
Περιμένομε γιά λίγο στους αναπαυτικούς καναπέδες, ένθεν και ένθεν της μεγάλης πόρτας της αίθουσας χορού. Το ύφασμα φαίνεται το ίδιο με αυτό της φωτογραφίας του 1950.
Αυτά τα εγκαίνια μας αποκάλυψαν δύο μεγάλους χώρους υποδοχής σε άριστη κατάσταση συντήρησης
Ο πρώτος μεγάλος χώρος ήταν η αίθουσα χορού σε χρώματα ωχροπράσινο, γκρί και λευκό, με μεγάλους πολυελαίους τεχνοτροπίας Μουράνο, αλλά και ένθετα φωτιζόμενα βιτρώ στο ταβάνι που δίνουν την ψευδαίσθηση του φυσικού φωτός.
Μακρόστενες γυάλινες επιφάνειες με παρόμοια σχέδια είναι τοποθετημένες στις κορυφές των παραθύρων φιλτράροντας το φως του σούρουπου.
Στην μακρόστενη πλευρά της αίθουσας χορού και απέναντι από την μεγάλη είσοδο, δύο κόγχες με κάτοψη τραπέζιου φιλοξενούσαν δύο χρυσωμένα σαλονάκια, ίσως γιά μιά ανάσα μεταξύ δύο χορών. Καλύπτονταν από πανώ με έργα του ζωγράφου, αλλά κάτι καταφέραμε να φωτογραφίσομε.
Στο βάθος δεξιά ένα ιδιαίτερο σαλόνι που μπορεί να χωριστεί με ξύλινες πτυσσόμενες πόρτες. Στον χώρο αυτό σε ένθετες βιτρίνες φυλασσόταν το πολύτιμο σερβίτσιο της Αικατερίνης της Β! της Ρωσσίας (Ε.Σ.).
Τώρα αχνοφαίνονται ένα χρυσωμένο σαλόνι, μιά προτομή, ίσως του Βασιλέα Φουάντ, σημαίες.
Περνάμε αριστερά στον επόμενο χώρο
Στα αριστερά του σαλονιού, άλλος ένας μεγάλος μακρόστενος χώρος υποδοχής, υπόλευκος με σκούρες χρυσές διακοσμήσεις μοιάζει λίγο παλαιότερης ανακαίνισης. Ήταν η τραπεζαρία, αγνώριστη βέβαια χωρίς την επίπλωσή της (Ε.Σ.).
"Βλέπει" στην μεγάλη σκεπαστή βεράντα.
Αποχωρούμε
Αποχαιρετούμε
Ας εξετάσομε εδώ τώρα, όσα βρήκαμε στην βιλιογραφία γιά την οικογένεια Σαλβάγου.
Η Χιακή της καταγωγή
Στην ιστοσελίδα aplotaria.gr θα βρείτε εξιστορημένα από τον φιλίστορα Βασίλη Αγιαννίδη, τα της καταγωγής της οικογένειας Σαλβάγου από την Γένοα και τις ιδιοκτησίες τους στον Κάμπο, Χίου.
Εδώ φωτογραφίες μου από επίσκεψη στον Κάμπο, Χίου τον Δεκέμβριο του 2023
Το αρχοντικό Σαλβάγου στον Κάμπο της Χίου, Δεκέμβριος 2023
Εγκαταλελειμμένο, φέρει ήδη φθαρμένη πινακίδα του "Κερδώου Ερμή" (τι άλλο...), προς αναστήλωση και αξιοποίηση με προϋπολογισμό 20 εκ. ευρώ...
Στην Αλεξάνδρεια
Στο βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών, πολύτιμο βιβλίο της κυρίας Τομαρά- Σιδέρη,
" Αλεξανδρινές οικογένειες Χωρέμη-Μπενάκη-Σαλβάγου", Εκδόσεις Κέρκυρα, 2013, βρίσκομε λεπτομέρειες για τους γενάρχες της Αλεξανδρινής περιόδου της οικογενείας.
Κατ' αρχήν τον Κωνσταντίνο Σαλβάγο (γεν. 1846 στην Μασσαλία) που φθάνει στην Αλεξάνδρεια το 1865 και ασχολείται με το εμπόριο βάμβακος και τραπεζικές εργασίες. Ο πατέρας του είναι ήδη επιτυχώς εγκατεστημένος στην Αλεξάνδρεια πριν το 1850.
Το 1874 ο Κωνσταντίνος παντρεύεται στην Κωνσταντινούπολη την Ιουλία Στεφάνου Ράλλη (γεν. 1854 στην Μασσαλία), οι δραστηριότητες του πατέρα της οποίας, εκτείνονταν μέχρι τις Ινδίες και την Βόρειο Αμερική.
Κωνσταντίνος και Ιουλία Σαλβάγου ( σε αναντίστοιχες χρονολογίες) Συλλογή Αργίνης & Ειρήνης Κ. Σαλβάγου.
Μ. Τομαρά-Σιδέρη "Αλεξανδρινές οικογένειες Χωρέμη-Μπενάκη-Σαλβάγου" εκδόσεις Κέρκυρα, 2013.
Ας αφήσομε την Πηνελόπη Δέλτα (Πρώτες Ενθυμήσεις, επιμέλεια Π.Ζάννας, Εκδόσεις Ερμής, Αθήνα 1980), μεγαλύτερη αδελφή της Αργίνης Σαλβάγου να μας εξιστορήσει:
"Η Αργίνη γεννήθηκε τον Απρίλιο του 1883. Εκείνο το χρόνο όλοι οι πιό επιφανείς Έλληνες της Αλεξάνδρειας αγόρασαν οικόπεδα στην οδό Ροζέτα (σημερινή Φουάντ), πέρα από την χτισμένη πόλη, σε μέρος έρημο ακόμα τότε, προς την έξω πύλη που έκλειε την οδό Ροζέτας. Οι πύλες έκτοτε κατεδαφίστηκαν και όλο εκείνο το μέρος που λέγουνταν Porte Rosette κ' έκλειε την πόλη προς το Ράμλε, έγινε πάρκα και περιβόλια. Επειδή λοιπόν μόνον Έλληνες αγόρασαν τα απόμακρα εκείνα οικόπεδα και όλοι μαζί έκτισαν τα σπίτια τους, η συνοικία αυτή ονομάστηκε Quartier Grec....."
Ευγενική και γενναιόδωρη παραχώρηση του Καϊρινού αρχιτέκτονα©️Νικόλα Σφήκα :
Ρυμοτομικό σχέδιο του Καρτιέ Γκρεκ, περίπου το 1900, σε ψηφιοποίηση Νικολάου Σφήκα©️ και από το βιβλίο του "Από τον Καβάφη στον Μ. Αλέξανδρο", Εκδόσεις ΑΩ, 2018, με χορηγία της Ελληνικής Κοινότητος Καϊρου.
Κάτοψη του οικοπέδου και της οικίας Σαλβάγου, ©️ Νικολάου Σφήκα, όπως περιλαμβάνεται μεταξύ των οδών Πτολεμαίων αριστερά, Γούσιου δεξιά, Αβασσιδών πάνω και Φαραώ κάτω.
Επάνω δεξιά εντός του οικοπέδου η κατεδαφισμένη σήμερα έπαυλη Κ.Μ.Σαλβάγου.
Τα 3/5 περίπου του κήπου καταλαμβάνουν πλέον πολυκατοικίες χτισμένες μετά το 1980.
Προέλευση της κάτοψης, ο παραπάνω ρυμοτομικός χάρτης σε ψηφιοποίηση ©️ Νικολάου Σφήκα.
Πότε χτίστηκε το σπίτι; Ποιός ο αρχιτέκτων ;
Ο Κωνσταντίνος Σαλβάγος πιθανόν είχε αρχικά σπίτι στην Ρυ Ροζέτ (σημερινή Φουάντ). Αργότερα και οπωσδήποτε πριν το 1900, χτίζει το μεγάλο σπίτι στην Ρύ Πτολεμέ (Ε.Σ.).
Το 1900 εκλέγεται Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητος Αλεξανδρείας, αμέσως μετά τον θάνατο του Γεωργίου Αβέρωφ (1899).
Πεθαίνει ξαφνικά στην Οστάνδη του Βελγίου τον Αύγουστο του 1901, μόλις 55 ετών και η σορός του μεταφέρεται μέσω Μασσαλίας στην Αλεξάνδρεια, τον Οκτώβριο “του ιδίου έτους και κατετέθη εις το βάθος της μεγάλης αιθούσης της μεγαλοπρεπούς οικίας Σαλβάγου εν τη οδώ Πτολεμαίων” (Ραδάμανθυς Ραδόπουλος στο βιβλίο του “Λεύκωμα Εορτασμού Ευαγγελισμού”)
Η κηδεία του γίνεται λίγους μήνες μετά τον γάμο του γιού του Μικέ με την Αργίνη Μπενάκη τον Απρίλιο του 1901.
Πηγές του διαδικτύου αναφέρουν λανθασμένα ως έτος ανέγερσης το 1913, αλλά όχι και αρχιτέκτονα. Είναι γνωστό πως μιά ανακριβής ημερομηνία επαναλαμβάνεται ανεξέλεγκτα στο διαδίκτυο.
Η χήρα του Ιουλία Σαλβάγου (1854-1938) κρατά τα μπροστινά δωμάτια του 1ου ορόφου και το σπίτι πλέον αναλαμβάνει η νέα νύφη Αργίνη Μπενάκη-Σαλβάγου.
Ο Μικές Σαλβάγος από το 1901 υπήρξε Κοινοτικός Επίτροπος και από το 1911, Αντιπρόεδρος και συνεργάτης του Προέδρου Μικέ Συναδινού, τον οποίο και διαδέχεται στην Προεδρία της Κοινότητος το 1919, μέχρι και τον θάνατό του το 1948.
Το Κοινοτικό του έργο, παράλληλο με την εκτεταμένη επιχειρηματική του δραστηριότητα εντυπωσιακό: Σαλβάγειος Επαγγελματική Σχολή το 1907, Αντωνιάδειο Γηροκομείο (1925), Φαμηλιάδειος Δημοτική Σχολή Αρρένων και Θηλέων (1926-27), θεμελίωση Κοτσικείου Νοσοκομείου (1932), σηματωροί σε θάλασσα ευποιϊας.
Η σύζυγός του Αργίνη Μπενάκη-Σαλβάγου (1883-1973), με την προέλευση που όλοι γνωρίζομε, πρόσθεσε την χάρι της ευφυϊας στην οικογενειακή επιχειρηματικότητα και ευποιϊα, φτάνοντας την αντήχηση του θρύλου μέχρι τις μέρες μας.
Αργίνη Μπενάκη
Π.Σ. Δέλτα "Πρώτες ενθυμήσεις", εκδόσεις Ερμής, 1980
Αργίνη Μπενάκη (φωτ. Διαδικτύου)
Ο Αμερικανός δικαστής Τζάσπερ Μπρίντον των Μικτών Δικαστηρίων Αλεξανδρείας, γιά την Αργίνη Σαλβάγου λίγο μετά το 1920: "Ήταν η πρωθιέρεια της καλής κοινωνίας. Με τα εκπληκτικά βιολετιά μάτια της, υπήρξε μιά από τις πιό όμορφες γυναίκες της Ευρώπης, δημοφιλής καλλονή του Παρισιού στα νιάτα της."
Μάϊκλ Χάαγκ: "Αλεξάνδρεια η πόλη της μνήμης", εκδόσεις Ωκεανίδα,2004,μετάφραση Δ.Γ.Στεφανάκης
Αργίνη Σαλβάγου
Συλλογή Αργίνης & Ειρήνης Κ. Σαλβάγου
Μ. Τομαρά-Σιδέρη "Αλεξανδρινές οικογένειες Χωρέμη-Μπενάκη-Σαλβάγου" εκδόσεις Κέρκυρα, 2013.
Το περίφημο προφίλ της Αργίνης Σαλβάγου ως Marianne - συμβόλου της Γαλλικής Δημοκρατίας, σε νόμισμα των 2 γαλλικών φράγκων του 1947 (πρωτοκυκλοφόρησε το 1928) του φημισμένου χαράκτη Alexandre Morlon (1878-1951).
Συλλογή Ιουλίας Γ. Μελά
Μ. Τομαρά-Σιδέρη "Αλεξανδρινές οικογένειες Χωρέμη-Μπενάκη-Σαλβάγου" εκδόσεις Κέρκυρα, 2013.
Η φωτογράφος Αργίνη Σαλβάγου
Η μεγάλη έκπληξη ως προς την Αργίνη Σαλβάγου προήλθε από το σπάνιας αισθητικής βιβλίο της Μαρίας Καραβία: "Οδησσός η λησμονημένη πατρίδα" Εκδόσεις Άγρα, Σταύρος Πετσόπουλος, 1998.
Κατ' αρχήν είτε πρόκειται γιά πολιτιστικό ρεπορτάζ ή βιβλίο, είτε τηλεοπτική της εκπομπή, η Κυρία Μαρία Καραβία, αποτελεί πρότυπο γραφής και εκφοράς του λόγου, όσον αφορά το ύφος και το περιεχόμενο. Οι λεπτομέρειες λάμπουν και χρωματίζουν την αφήγηση, περιγράφοντας πρόσωπα και καταστάσεις, άλλοτε σε γραμμές αδρές και άλλοτε σε ημιτόνια.
Σ' αυτό το βιβλίο λοιπόν, συναντάμε την Αργίνη Σαλβάγου ως φωτογράφο και μάλιστα στην προεπαναστατική Ρωσσία. Να την χαρακτηρίσει κανείς ερασιτέχνι θα ήταν επιπόλαιο, εκτός αν αναφέρεται στην ετυμολογία της λέξης (εραστής της τέχνης). Εδώ οφείλονται χάριτες και στον τυπογραφικό άθλο των εκδόσεων Άγρα του Σταύρου Πετσόπουλου, όπου η εκτύπωση των στερεοσκοπικών και άλλων φωτογραφιών αναδεικνύει τα θέματα όσο και τις αρετές των φωτογράφων.
Στο κτήμα της στην Μπαράνοφκα όπου και το ιδιόκτητό της εργοστάσιο παρασκευής της επώνυμης πορσελάνης ζεί η επίσης ταλαντούχα φωτογράφος Μαίρη Παρασκευά, το γένος Γρυπάρη εκ Μυκόνου, την οποία η Αργίνη έχει γνωρίσει στην Αλεξάνδρεια πριν το 1905. Ο σύζυγός της Νίκος Παρασκευάς, Αλεξανδρινός μηχανικός, είναι ο κατασκευαστής το 1924, της περίφημης οκέλλας Μενάσσε στο 65 της Ρυ Φουάντ, όπως και πολλών άλλων κτιρίων στην Αλεξάνδρεια όπως το Αβερώφειο Παρθεναγωγείο.
Η Αργίνη επισκέπτεται τη Ρωσσία γιά πρώτη φορά το 1914, το καλοκαίρι στην αρχή του Α! Παγκοσμίου πολέμου και την δεύτερη πάνω στην έκρηξη της Επανάστασης του 1917. Με την φίλη της Μαίρη Παρασκευά φωτογραφίζουν η μία την άλλη και τα τοπία. Επίσης φωτογραφίζει την Ρωσσική επιστράτευση του 1914 και τα πρώτα στρατεύματα που περνούν από τα κτήματα Γρυπάρη προτάσσοντας το πορτραίτο του Τσάρου και τις ιερές εικόνες.
Στην τελευταία αναχώρησή της το 1917, οι αρχές της κατάσχουν τα φιλμ και χάνονται οι όποιες μαρτυρίες αυτής της χρονιάς.
Η Μαίρη και ο Νίκος Παρασκευάς φωτογραφημένοι στον κήπο τους από την Αργίνη Σαλβάγου
Αρχείο κ. Αργίνης Παπαδοπούλου
Η Αργίνη Σαλβάγου στο μέσον, αριστερά η Ζαν Γρυπάρη (γεν. Ράλλη), δεξιά η Μαίρη Παρασκευά
Mαρία Καραβία "Οδησσός η λησμονημένη πατρίδα" εκδόσεις Άγρα,1998
Αρχείο κ. Αργίνης Παπαδοπούλου
Εσωτερικό ρώσσικης καλύβας με εικόνες και πολύχρωμα λαϊκά κεντήματα
Φωτογραφία Αργίνης Σαλβάγου, Συλλογή κ. Αργίνης Παπαδοπούλου.
Ο ποταμός Slucz που χώριζε τα κτήματα των Γρυπάρηδων από αυτά του Πρίγκηπα Γκαγκάριν
Φωτογραφία Αργίνης Σαλβάγου, Συλλογή κ. Αργίνης Παπαδοπούλου.
Οι φωτογραφίες της Αργίνης Σαλβάγου, σχολιασμένες από την ίδια και προσεκτικά τοποθετημένες σε άλμπουμ, χάθηκαν στις διάφορες μετακινήσεις της οικογένειας. Ήταν όμως φαίνεται πολυάριθμες, αφού αυτό, το μοναδικό άλμπουμ που διασώθηκε μέχρι την έκδοση του βιβλίου, έχει τον αριθμό 25.
Δυστυχώς και αυτό έπεσε θύμα ατυχούς δανεισμού (Ε.Σ.)
Η Αργίνη Σαλβάγου σε μπαλ μασκέ του 1920, με ολοκέντητη ανατολίτικη ενδυμασία. Πέπλα από μουσσελίνα σε δύο χρώματα. Στα μαλλιά διαμαντένιο διάδημα, φορεμένο χαμηλά στο μέτωπο κατά την μόδα της εποχής. Το μεγάλο διαμάντι ψηλά αναδεικνύεται από τα σκουρόχρωμα φτερά. Το μήκος αφήνει να φανούν οι λεπτοί αστράγαλοι και το σατινένιο γοβάκι.
Η φωτογραφία φέρει ιδιόγραφη υπογεγραμμένη αφιέρωση στα Γαλλικά: En souvenir de la très charmante soirée du 20 Mars 1920, Argine Salvago.
Από το βιβλίο "Vintage Alexandria, photographs of the City 1860-1960, Michael Haag", AUC Press
Εδώ αξίζει να διαβάσετε (στις Πρώτες Ενθυμήσεις, επιμέλεια Π. Ζάννας, Εκδόσεις Ερμής, Αθήνα 1980, σελίδες 165-167), την περιγραφή από την Πηνελόπη Δέλτα του μπαλ μασκέ που έδωσαν οι γονείς της Βιργινία και Εμμανουήλ Μπενάκης τον χειμώνα του 1886-1887, στο σπίτι τους στην Ρυ Ροζέτ (σημερινή Φουάντ).
Ο Ανδρέας Μιχαλακόπουλος (κέντρο) μεταξύ του Μικέ Σαλβάγου, Προέδρου της Κοινότητος (αριστερά) και του Ραδάμανθυ Ραδόπουλου στο Αβερώφειο Γυμνάσιο (24/2/1930).
Από το βιβλίο του Αλέκου Λιδωρίκη, "Η προπολεμική Αίγυπτος και οι Έλληνες", εκδόσεις Καστανιώτη, 2005.
Ο Αλέξανδρος Λιδωρίκης αποστέλλεται ως ανταποκριτής της εφημερίδας "Καθημερινή" στην Αίγυπτο το 1938, γιά τις εορτές των Βασιλικών γάμων του Φαρούκ και της Φαρίντα.
Κάνει την δουλειά του θαυμάσια. Δεν αρκείται όμως σε αυτό. Επισκέπτεται όσες μπορεί περισσότερες Ελληνικές Κοινότητες σε Κάϊρο, Αλεξάνδρεια και εσωτερικό και μας αφήνει περιγραφές και συνεντεύξεις πολύτιμες γιά τον φιλίστορα.
Κωνσταντίνος και Αγγελική Σαλβάγου
Συλλογή Αργίνης & Ειρήνης Κ. Σαλβάγου
Μ. Τομαρά-Σιδέρη "Αλεξανδρινές οικογένειες Χωρέμη-Μπενάκη-Σαλβάγου" εκδόσεις Κέρκυρα, 2013.
Να θυμίσομε ξανά ότι σε αυτό το βιβλίο της Κυρίας Τομαρά - Σιδέρη καταγράφονται οι πάμπολλες και πολυσχιδείς επιχειρηματικές δραστηριότητες της οικογενείας Σαλβάγου, καθώς και η κοινωφελής τους προσφορά. Πληροφορίες ανεκτίμητες γιά όποιον θέλει να πλησιάσει την εποχή και το φαινόμενο της Ελληνικής δραστηριότητας στην Αίγυπτο.
Καθώς και ελάχιστο τμήμα της τεράστιας προσφοράς...
Η Αργίνη Σαλβάγου, Πρόεδρος της Επιτροπής "Το Δέμα του Στρατιώτη". Μεταξύ 1940 και 1944 ετοιμάζονταν στο σπίτι των Σαλβάγων από την ίδια, τον άντρα της Μικέ και άλλους συνεργάτες. Περιείχαν όλα τα απαραίτητα και χρήσιμα αντικείμενα γιά τους στρατιώτες.
(Η Αλεξανδρινή ιστορικός Ειρήνη Χρυσοχέρη στο βιβλίο του ©️Νικόλαου Σφήκα " Από τον Καβάφη στον Μ. Αλέξανδρο").
Επίσκεψη του Γεωργίου Β! (1942-43), στο Μπενάκειο Ορφανοτροφείο Θηλέων, δεύτερη από δεξιά η Αργίνη Σαλβάγου. Στο άκρο δεξιά η Αγγελική Παναγιωτάτου (Ε.Σ.). Συλλογή Ι & Μ. Χωρέμη
Μ. Τομαρά-Σιδέρη "Αλεξανδρινές οικογένειες Χωρέμη-Μπενάκη-Σαλβάγου" εκδόσεις Κέρκυρα, 2013.
Επίσκεψη του Πατριάρχη Μόσχας Αλεξίου στα Ελληνικά Σχολεία Αλεξανδρείας το 1945.
Αριστερά ο Μικές Σαλβάγος (Ε.Σ.). Τρίτη από δεξιά η Αργίνη Σαλβάγου. Συλλογή Μίκη Γ. Μελά.
Μ. Τομαρά-Σιδέρη "Αλεξανδρινές οικογένειες Χωρέμη-Μπενάκη-Σαλβάγου" εκδόσεις Κέρκυρα, 2013.
Επίσκεψη του Πατριάρχη Μόσχας στο Κοτσίκειο Νοσοκομείο.
Τρίτη από δεξιά η Αργίνη Σαλβάγου με στολή Ερυθροσταυρίτισσας. Συλλογή Μικη Γ. Μελά.
Μ. Τομαρά-Σιδέρη "Αλεξανδρινές οικογένειες Χωρέμη-Μπενάκη-Σαλβάγου" εκδόσεις Κέρκυρα, 2013.
Στην κορυφή της σκάλας οι νοσοκόμες του Κοτσικείου. Φορούν τις χαρακτηριστικές λευκές κουάφ.
Την Μ. Παρασκευή στην περιφορά του Επιταφίου σε πομπή γύρω από το Νοσοκομείο, πλαισίωναν σαν λευκά πουλιά, τον από σκουρόχρωμο λουστραρισμένο ξύλο καρυδιάς Επιτάφιο, στολισμένο μόνο με λευκές κάλες (σ.τ.σ.).
Αλλού, θα δούμε και την πλευρά της κοσμικότητας...
Η Λέσχη Μοχάμεντ Άλυ (2023)
Στο βιβλίο του "Μιά φορά κι' έναν καιρό ένας διπλωμάτης", Α! Τόμος, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1984, ο νεαρός διπλωμάτης Άγγελος Βλάχος, μαχητής του Αλβανικού και πρόσφυγας στην Αλεξάνδρεια το 1943, φιλοξενούμενος του πατέρα του Σταύρου Βλάχου, Εφέτη των Μικτών Δικαστηρίων, γράφει:
" Το βράδυ που δειπνούσαμε στο Club Mohamed Aly ήταν Σάββατο, μέρα που πολύς κόσμος ερχόταν να παίξει χαρτιά, μπακαρά. Οι κύριοι φορούσαν smoking και οι κυρίες βραδινά, στολισμένες με κοσμήματα μοναδικά. Ανάμεσά τους ξεχώριζε πάρα πολύ η κυρία Αργίνη Σαλβάγου, μιά από τις ωραιότερες γυναίκες που έχω δει στην ζωή μου. Συνομίληκη του πατέρα μου δηλαδή 61 ετών τότε, έσβηνε γύρω της κάθε άλλη γυναικεία παρουσία. Πρόσωπο, σώμα, κορμοστασιά, κινήσεις χεριών ήσαν όλα τέλεια, φυσικά, χωρίς ίχνος προσποιήσεως. Εκείνο το βράδυ, καθισμένη στο μεγάλο τραπέζι του μπακαρά, είχε στολισθεί με σμαράγδια καταπληκτικά, περιδέραιο, σκουλαρίκια, βραχιόλι και δέσποζε αρχοντικά στο παιχνίδι. Την μπάνκα κρατούσε ένας μεσόκοπος Εβραίος επιχειρηματίας που σ' ένα τέταρτο της ώρας έχασε 15.000 λίρες! Σηκώθηκε καταταραγμένος και παραχώρησε την θέση του σε άλλον".
"Από τον κατάλογο Mondain Egyptien et du Proche Orient" του 1953
Γιά την Αργίνη Μ. Σαλβάγου: Χρυσούς Σταυρός Γεωργίου Α!, Ελληνικός Στρατιωτικός Σταυρός εξαιρέτων πράξεων, Ελληνικός Σταυρός Πολέμου Μέσης Ανατολής 1941-1945, Παναγίου Τάφου, Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, Διοικητής Τάγματος Εξαιρέτων Πράξεων, εισοδηματίας, Πρόεδρος πολλών Ελληνικών φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Διεύθυνση: 5, οδός Πτολεμαίων, τηλ. 21166 και 27616 ΑΛΕΞΆΝΔΡΕΙΑ. Λέσχες: R.Y.C.E (Royal Yacht Club Egypt) , A.S.C. (Alexandria Sporting Club), R.A.C.E (Royal Automobile Club Egypt), R.A.C. London, Touring Club de France, Automobile Club Suisse.
Γιά τον Κ.Μ. Σαλβάγο: Ταξιάρχης του Φοίνικος, Ελληνικός Πολεμικός Σταυρός
Α! Αντιπρόεδρος του Ελληνικού Εμπορικού Επιμελητηρίου, Διευθύνων του Οίκου Κ.Μ.Σαλβάγος & Σια, Πρόεδρος της Επιτροπής του χρηματιστηρίου Μίνετ Ελ Μπάσσαλ, Πρόεδρος της Ανώνυμης Εταιρίας Καθαρισμού και Συμπίεσης του Βάμβακος, Διοικητής των: Εθνικής Αιγυπτιακής Κλωστικής, Αιγυπτιακής εταιρίας των Υφαντικών βιομηχανιών, Αιγυπτιακής εταιρίας της πλεκτοβιομηχανίας, Γεωργικής τράπεζας, Εταιρίας Υδάτων Αλεξανδρείας ΕΠΕ, Αιγυπτιακών επιχειρήσεων Χαλκού, Αιγυπτιακής εταιρίας Πετρελαίων, Εταιρίας Κάρμπα.
Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια στις 2/11/1902. Σπουδές: Αβερώφειο Γυμνάσιο, Νομική Σχολή Παρισίων, απεφοίτησε ως Δικηγόρος. Σύζυγος, Αγγελική, γεν. Σαλβάγου. Διεύθυνση 21, οδός Αββασιδών, τηλ. 28491, ΑΛΕΞΆΝΔΡΕΙΑ. Λέσχες: ΜΑ (Μοχάμεντ Άλυ) Κάϊρο και Αλεξάνδρεια, R.A.C.E (Royal Automobile Club Egypt), R.Y.C.E (Royal Yacht Club Egypt) , A.S.C. (Alexandria Sporting Club), C.R.E.C. (Cercle Royal Equéstre Caire), Αθηναϊκή Λέσχη, Ιστιοπλοϊκός Όμιλος Ελλάδος.
Μικές (1875-1948) και Αργίνη Σαλβάγου (1883-1973) σε κάπως αντίστοιχες ηλικίες
Συλλογή Αργίνης & Ειρήνης Κ. Σαλβάγου
Μ. Τομαρά-Σιδέρη "Αλεξανδρινές οικογένειες Χωρέμη-Μπενάκη-Σαλβάγου" εκδόσεις Κέρκυρα, 2013.
Η Αργίνη Σαλβάγου στο σαλόνι του πάνω ορόφου (Ε.Σ.) το 1952. Στην οροφή της κατάφορτης βιβλιοθήκης, συλλογή Περσικών υαλικών. Φωτογραφία Sotheby's
Εδώ η περιγραφή ενός δείπνου που δόθηκε από την Αργίνη Σαλβάγου (τότε 76 ετών) στο σπίτι της στην Αλεξάνδρεια, από γράμμα της Σοφίας Μαυρογορδάτου, πρωτότοκης κόρης του Στέφανου και της Πηνελόπης Δέλτα, το 1959.
"Ζανναίοι και Άλεξ, Αντώνη κι όλα τα παιδιά. Θα σας περιγράψω εδώ τη χθεσινή μας μέρα που ουσιαστικά πέρασε όλη προετοιμάζοντας το βραδινό τραπέζι. Καλεσμένοι: 18 άτομα, μεταξύ αυτών εκτός από Sursocks, Modai, Hury και παρομοίους, ως VIP's ήταν ένας prince Alphonso Pio και ένας άλλος Giannantonio, Chevalier de la Croix de Malte. Από την παραμονή ετοιμάστηκε το τραπέζι Backarat τα ποτηρικά, Nymphenburg και παλιό Saxe τα πιατικά. Τα τελευταία από τη συλλογή των πιατικών της Μεγάλης Αικατερίνης της Ρωσίας! Το milieu de table και άλλα bibelots που στόλιζαν το τραπέζι, βγήκαν από μία από τις βιτρίνες του μεγάλου σαλονιού, όλα Saxe! Αυτά όλα διορθωμένα πάνω σ' ένα μακρύ νταντελένιο milieu χρυσό. Τρία βάζα γαρίφαλα κόκκινα και ζαμπάκια άσπρα. Τ' ασημικά έλαμπαν, όλα τα φώτα ήταν αναμμένα στους τοίχους και στο κέντρον και πάνω στο τραπέζι στόλιζαν τα κεριά σε δυό μεγάλα candélabres. Αιγύπτιοι με άσπρες γκελεμπίες, γυναίκες και άντρες του σπιτιού, όλοι από το πρωϊ κάτι φέρνανε, κάτι παίρνανε, κάτι σκουπίζανε, κάτι καθαρίζανε! Πιατέλες ασημένιες, σαλατιέρες, κομποστιέρες, φρουτιέρες, bols, νταντελένια πετσετάκια, όλα βγήκαν στην φόρα... Ο "chef jardinier", ο Salâme με το επιτελείο του ετοίμασε και στόλισε όλα τα βάζα, μικρά, μεγάλα με κάλες, με τριαντάφυλλα, με κάτι άγνωστα κίτρινα λουλούδια. Η θεία μόνη της έκανε τον γύρο των τριών σαλονιών της τραπεζαρίας του hall! Έβαζε το χέρι της παντού, κάτι διόρθωνε, κάτι πρόσθετε, κάτι μετατόπιζε. Σε κάθε ενός τη θέση το menu με το όνομά του, στην είσοδο η κάρτα με τη θέση του σημειωμένη και το σύνολο του τραπεζιού σχεδιασμένο με τα ονόματα γραμμένα! Είναι αφάνταστη η θεία και αξιοθαύμαστη! Οι άντρες πέντε υπηρέτες εν στολή με τα χρυσά τους και ο Νταούντ, πρασινόχρυσος και ευτυχής γιά το μεγαλείο άνοιξε την πόρτα της τραπεζαρίας όταν ήρθε η ώρα. Ήταν οι κύριοι en smoking και οι γυναίκες, ανάλογα στα μεταξωτά και λαμέ βραδυνά! Η θεία έτοιμη στις 8.30 - ακόμα έτρεχε και μ' ένα σταγονόμετρο έβαζε στα bols "Cidre" του Houbigant, είναι μυρωδικό κίτρου -θαύμα!- που μοσχοβόλησε στο τέλος του γεύματος τα δαχτυλάκια μας - όπου θα έκαμνα μπάνιο αν μ' άφηναν! μα δεν μ' άφησαν, φυσικά, και το νερό πετάχτηκε! Κρίμα!"
Η περιγραφή του δείπνου της Αργίνης Σαλβάγου από γράμμα της Σοφίας Μαυρογορδάτου, πρωτότοκης κόρης του Στέφανου και της Πηνελόπης Δέλτα, γραμμένο από την Αλεξάνδρεια στις 5 Φεβρουαρίου 1959. Ιστορικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη 542/1372. Παραπομπή στο βιβλίο της Μαρίας Καραβία "Οδησσός η λησμονημένη πατρίδα", Εκδόσεις Άγρα, 1998.
Χρυσό milieu de table (κάπως ανάλογο με το παραπάνω περιγραφόμενο), από την Αυλή της Δανίας. Συνήθως η οριζόντια επιφάνεια είναι επενδεδυμένη με καθρέφτη, ώστε η αντανάκλαση να μεγευθύνει τα στολίσματα, πορσελάνες ή άνθη.
Ανάμνηση του δισεγγονού της Αργίνης Σαλβάγου, Στέφανου Βαλλή, σε εξιστόρηση της συζύγου του Μαρίνας: Στα ελάχιστα επίσημα τραπέζια που παρακάθησα (επαναπατρίστηκε το 1962 - 9 ετών), τα βάσανα ενός παιδιού μεγάλα. Εννοείται ότι έπρεπε να στέκεσαι σωστά, όχι ζημιές, όχι παραπανίσια λόγια κλπ.
Όλοι άρχιζαν να τρώνε, όταν η μεγάλη γιαγιά σήκωνε το πηρούνι της. Όταν το απόθετε στο τέλος, το γεύμα είχε τελειώσει. Έλα που τα παιδιά σερβιρίζονταν τελευταία !
Οι πιθανότητες σοβαρές, να μείνεις μισονηστικός...
Το μέγαρο Σαλβάγου ήταν εγγύτατα στο μέγαρο Ιωάννη Σακκελαρίδη, πασίγνωστου γεωπόνου και εφευρέτη της μακρύτερης ίνας στο Αιγυπτιακό βαμβάκι, δωρεά του στο Ελληνικό Δημόσιο για να στεγαστεί το Ελληνικό Προξενείο της Αλεξάνδρειας (πληροφορία του πατέρα μου Σπύρου Καλλιανιώτη). Παλαιότερα ήταν πιθανότατα ιδιοκτησία Μπενάκη, καθώς υποδεικνύουν τα μονογράμματα ΤΒ στις καγκελόπορτες.
Εκεί εργαζόταν ο πατέρας μου από το 1948 έως το 1972 και επίσης εγγύτατα (Φουάντ 84), νοικιάζαμε ένα διαμέρισμα, στον 3ο όροφο της οκέλλας Τοριέλ, όταν μετά το δεύτερο κύμα απέλασης των Εβραίων της Αιγύπτου το 1956, άδειασαν διαμερίσματα. Στην ίδια οκέλλα στον 1ο όροφο, κατοικούσε και η Μαρία Σακκελαρίδη, κόρη του γεωπόνου.
Η οκέλα Τοριέλ
Γιά όσους αγαπούν τους συμβολισμούς, αναφέρω ότι σ' αυτό το σταυροδρόμι Φουάντ και Πτολεμαίων, ανακαλύφθηκε μαρμάρινη κεφαλή του Μεγάλου Αλέξανδρου που στολίζει σήμερα το Ελληνορωμαϊκό Μουσείο της πόλης.
Μερικές φορές έξω από το μέγαρό της, περίμενε την Κυρία Σαλβάγου, η τεράστια μαύρη Ρολς-Ρόϋς με υπόλευκες (coquille d'oeuf) λεπτομέρειες. Από διακριτικότητα οι πεζοί περνούσαν στο απέναντι πεζοδρόμιο.
Η Αργίνη Σαλβάγου ήταν από τα τελευταία μεγάλα ονόματα, που αναχώρησε από την Αλεξάνδρεια. Για την ακρίβεια αναγκάστηκε να αναχωρήσει μετά από την κατ’ ουσία κατάσχεση αυτού ακριβώς του Μεγάρου.
Μεθοδεύτηκε με επιβολή ενός τεραστίου φόρου από το Αιγυπτιακό κράτος. Μόνη λύση η πώληση.
Η μόνη προσφορά αγοράς ήρθε από την τότε Σοβιετική πλευρά και ήταν ακριβώς στο ύψος του τεραστίου φόρου. Έτσι εν μια νυκτί το μέγαρο έγινε Σοβιετικό Πολιτιστικό κέντρο και το προϊόν της πώλησης πέρασε απ' ευθείας στα Αιγυπτιακά κρατικά ταμεία. (Πηγή, Σπύρος Καλλιανιώτης 1915-1982).
Η Πρεσβεία κράτησε πλούσιο πολιτιστικό πρόγραμμα Σοβιετικής προέλευσης, ακμή που χλώμιασε αποφασιστικά μετά από τον θάνατο του Προέδρου Νάσσερ και την γνωστή γεωπολιτική στροφή του Προέδρου Σαντάτ.
Αυτή η αναγκαστική «αγορά» έγινε το 1968, χρονιά κατά την οποία η Αργίνη Σαλβάγου αναχώρησε με πλοίο από την Αλεξάνδρεια.
Εκείνο το μεσημέρι ο πατέρας επέστρεψε στενοχωρημένος στο σπίτι. Στις ερωτήσεις της μητέρας απάντησε: κανείς δεν θα μάθει κάτω από ποιες συνθήκες έφυγε η Κα Σαλβάγου από την Αλεξάνδρεια (σ.τ.σ.).
Νωρίτερα την είχε συνοδέψει στο καράβι εκ μέρους του Ελληνικού Προξενείου, με τον προσωπικό της γιατρό Βασίλη Καρακατσάνη. Αργότερα ο γιατρός - στενός μας οικογενειακός φίλος - άφησε να εννοηθεί ότι οι τελωνειακές και άλλες Αιγυπτιακές αρχές έκαναν την εμπειρία ολονύκτια και εξουθενωτική, με πρόσχημα παράνομη εξαγωγή προσωπικών μικροαντικειμένων.
Έτσι τελείωσε η παρουσία της οικογένειας στο Μέγαρο. Η συντήρηση των χώρων είναι άριστη και το πνεύμα - το τζένιο - των Σαλβάγων δεν τόχει εγκαταλείψει, παρά την δραστική αλλαγή σκηνογραφίας...
Κάτι από την αύρα των χώρων και της ιστορίας τους, ελπίζω να μπόρεσε ν' ανακαλέσει αυτό το άρθρο.
Υστερόγραφο
Ο Σεκέστρος *
* Ο υπεύθυνος γιά την σεκεστρασιόν (séquestration), κατάσχεση. Η λέξη σημαίνει και αποξένωση, κράτηση φυσικού προσώπου, παρεμπόδιση.
Η λεπτοκαμωμένη νεανική κυρία ντυμένη σε λευκογάλανο εμπριμέ φόρεμα κάθεται στο ψηλό πλάτωμα απέναντι στην θάλασσα πού στραφταλίζει.
Αριστερά της και δεξιά, ο ελαιώνας, αλλά η σκέψη της στην Αλεξάνδρεια, δεκάξι χρόνια μετά την αναχώρηση της γιαγιάς της.
Διηγείται: "Πήγα στα γραφεία της εταιρείας. Στο γραφείο του πατέρα καθόταν ο σεκέστρος".
Η λέξη τρομερή, ηχεί σαν χτύπος γκιλοτίνας. Στον νού αμέσως εικόνες βαθμούχων της Γαληνότατης Δημοκρατίας, ντυμένοι με μανδύες, ίσως και μάσκες φοβερές. Ένας λεκτικός απόηχος της καταγωγής των Σαλβάγων απ΄την Τζένοα.
"Ευγενής, όπως όλοι σ' αυτή τη χώρα, μας πρόσφερε καφέ.
Άνοιξε το συρτάρι του γραφείου του πατέρα, ανέσυρε ένα μεγάλο ασημένιο κουτί.
- Τ' είν' αυτό; ρώτησε.
- Αυτό είναι το δώρο γιά τα 30 χρόνια εμπορικής δραστηριότητας του πατέρα μας, με τις υπογραφές των ατζέντηδων απ' όλο τον κόσμο.
Ζύγισε την απάντηση κοιτάζοντας με άλλο μάτι πιά το κουτί.
- Αν θέλετε μπορώ να σας δωρήσω ένα κουτί ίσης αξίας και να κρατήσω αυτό. Είναι οικογενειακό κειμήλιο.
- Λάα, λάα, (όχι, όχι) και το κουτί γλύστρησε πάλι μέσα στο συρτάρι...
Να έρχεστε όμως να σας κερνούμε καφέ...
Τα γραφεία της εταιρίας Κ. Μ. Σαλβάγου & Σια στην οδό Σερίφ (2023). Απέναντι σχεδόν, στην οκέλλα Αμπέτ (έπεσε στους βομβαρδισμούς του 1882), νοίκιαζαν κάποιους ορόφους οι Καβάφηδες στις δόξες τους.
Κείμενο και φωτογραφίες © Ιωάννη Καλλιανιώτη, εκτός όπου αναφέρεται διαφορετικά
