Προορισμός

   Ελληνορωμαϊκό Μουσείο της Αλεξάνδρειας


Μιά από τις ωραίες κοιμώμενες των ετών 1960-1970, όταν περνούσαμε παιδάκια απ'έξω, μόνο και μόνο γιά να διαβάσομε την επιγραφή: ΜΟΥΣΕΙΟΝ (...κύττα...το γράφει Ελληνικά...)

Ήταν η εποχή που ο Ελληνισμός έφθινε, πολλές ανασκαφές στην πόλη δεν είχαν ακόμα γίνει, ο Τζάλλας και ο Empereur, δεν είχαν βουτήξει ακόμα στα νερά της, να ανασύρουν γρανίτινες μαρτυρίες.

Μόνη φωνή, αυτή του ποιητή, από τα δωμάτια της οδού Λέψιους (άδειο αντηχείο από το 1933), επέμενε και ιστορούσε τα Ελληνιστικά αυτής της πόλης, της Συρίας, Πενταπόλεως, μερικώς εθνικά και μερικώς χριστιανίζοντα.

Και όμως, πάντα ψίθύριζαν οι μύθοι και η ηχώ τους...περνώντας πρωϊ 25ης Μαρτίου με το αυτοκίνητο, μπροστά από το Τζαμί Νέμπι Ντανιέλ, πηγαίνοντας προς τον Ευαγγελισμό γιά την δοξολογία, κάτι θα ανέφερε ο πατέρας γιά τον Κομούτσο, το παλιό γκαρσόνι, που μιά μέρα έγινε εξερευνητής και φιλοδοξούσε να βρεί το Σώμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο τόνος παιγνιώδης, αλλά έκρυβε και κάποιο θαυμασμό...

Με τούτα και με τ' άλλα επιζούν οι μύθοι. Δεν θέλει και πολύ. Περιβάλλεσαι άλλωστε από μιά πόλη με σώμα αρχιτεκτονικό, κυρίως χτισμένο μετά το 1882 και τον βομβαρδισμό των Άγγλων, σε στυλ κυρίαρχα νεοκλασσικό, τόσο ταιριαστό με τα διδάγματα των καθηγητών του Αβερωφείου, ακόμα και με το κλίμα το ραδινό, το αεράκι της θάλασσας που δεν είναι ποτέ μακριά...όπου επιτέλους, ελαφρότης και ωραιότης, δεν είναι και αμάρτημα...

Τελευταία φορά το είχα επισκεφθεί παιδί, μου έχει μείνει μιά εντύπωση σκονισμένων προθηκών και μάλλον αδιάφορων εκθεμάτων.

Η ανακαίνιση κράτησε χρόνια πολλά, ο πήχυς των προσδοκιών γιά το αποτέλεσμα δεν ήταν και πολύ ψηλά...

Και όμως  οι μύρμηγκες οι εργατικοί, αρχαιολόγοι, μουσειολόγοι, αρχιτέκτονες, χτίστες, μας διέψευσαν λαμπρά!

Πλησιάζοντας από την αρχή της οδού Φουάντ κατά τις 9 το πρωί, κάτι απροσδιόριστα μεγάλο φωτίζει προς τα δεξιά...

Η χαράμπα (γκρεμίδι) του παλιού Διοικητηρίου που έχασκε τεράστια άμορφη τρύπα, από τον εμπρησμό και την κατεδάφιση του 2011, λάμπει φρεσκοστρωμένη πλατεία με το υπόγειο της γκαράζ. Στολισμένη με λυγερά δεντράκια μέσα σε ομοιόχρωμες πήλινες γλάστρες και κεκλιμένα μεταλλικά στηρίγματα, ώστε να υπάρχει η επιλογή σκίασης της πλατείας με μεγάλες τέντες.

Όλα στο χρώμα της ώχρας, βάφτηκαν εξωτερικά ακόμα και τα αρχοντικά και οι πολυκατοικίες του 1900, που περιβάλλουν το κτίριο του μουσείου. Έλαμψαν τα συγκεκριμένα οικοδομικά τετράγωνα του Καρτιέ Γκρεκ.

Στην οκέλλα Μενάσσε αφαιρέθηκαν οι προσθήκες, οι επιγραφές προσαρμόσθηκαν στην μορφολογία του κτιρίου και οι δύο είσοδοι ανακαινίσθηκαν.















































Το χωλ της εισόδου του Μουσείου μαρμαροστρωμένο, τα εισιτήρια ηλεκτρονικά. Η τιμή τους, 40 λίρες γιά το Αιγυπτιακό κοινό και δωρεάν γιά τους Αιγυπτίους άνω των 60 ετών, πλην Σαββάτου και Κυριακής. Γιά τις υπόλοιπες εθνικότητες 300 λίρες. Κανένα εισιτήριο μετρητοίς όλα με πιστωτική, ή χρεωστική τραπεζική κάρτα.

Τα εγκαίνια του ανακαινισμένου Μουσείου έγιναν στις 12/10/2023, μετά από εργασίες 18 ετών.
Η περιήγηση αυτή έγινε στα τέλη του ίδιου μήνα. Μετά από επίσκεψη στις 26/10/2024, το κείμενο ενημερώθηκε με επιπλέον φωτογραφίες και περιγραφές που προστέθηκαν από το Μουσείο σε αυτόν τον χρόνο που πέρασε.
Εκτός από ελάχιστες προσωπικές παρατηρήσεις, το σύνολο των πληροφοριών που παρέχεται σε αυτό το άρθρο είναι μετάφραση των πληροφοριών του Μουσείου από τον υπογράφοντα Αλεξανδρινό ερασιτέχνη.

Κατά την ταπεινή μου γνώμη η περιήγηση αυτου του Μουσείου δεν είναι τίποτα λιγότερο από μία Αλεξανδρινή και Ελληνιστική πατριδογνωσία.


Η αφήγηση του Μουσείου αρχίζει με τους ηγεμόνες της Αιγύπτου ακριβώς πριν τον Μέγα Αλέξανδρο





30η Δυναστεία Νεκτανεμπό ο 1ος (380-362 π.Χ)/ Κόλπος Αμπουκίρ/ Γρανίτης
Το πυραμίδιον βρίσκεται τώρα στο Λούβρο








Οι δύο στήλες της Ναύκρατης και του Ηρακλείου-Θώνης


Αυτές οι δύο ταυτόσημες στήλες βρέθηκαν στις δυό όχθες του Κανωπικού κλάδου του Νείλου, που ένωνε την πολή της Ναύκρατης με το λιμάνι του Ηρακλείου-Θώνης. Οι δύο στήλες είναι ταυτόσημες στο κείμενο και στην διακόσμηση και χρονολογούνται στην εποχή της Βασιλείας του Βασιλέα Νεκτανεμπό του 1ου. Ένας αιώνας τις χωρίζει ως προς την ανακάλυψή τους. 

Και στις δύο στήλες,  14 στήλες κειμένου καταγράφουν ένα βασιλικό διάταγμα, που αποδίδει 10 τοις εκατό των φόρων σε εμπορεύματα που περνούν από το λιμάνι του Ηρακλείου-Θώνης, καθώς και από παρόμοιες συναλλαγές και τοπικές παραγωγές της Ναύκρατης, στο ιερό της θεάς Νέϊθ ( ανάλογης με την θεά Αθηνά), στην Σαϊς (Σά Ελ Χάγκαρ). 
Το διάταγμα δίνει στις δύο πόλεις το επίθετο του λιμανιού "Περ-Μέρυτ". Αυτοί οι φόροι συλλέγονταν από τους Επιβλέποντες των πυλών των ξένων χωρών της Μεγάλης Πράσινης (Μεσόγειος θάλασσα), που εργάζονταν γιά την Αιγυπτιακή κρατική μηχανή.

Η πόλη της Ναύκρατης ιδρύθηκε από τον Ψαμμήτιχο τον 1ο ( 664-610 π.Χ.) γιά τους Έλληνες εμπόρους και μισθοφόρους. Ήταν ένα σημαντικό βιομηχανικό και εμπορικό κέντρο από τον 7ο αιώνα π.Χ. μέχρι τον 7ο αιώνα μ.Χ. καλούμενο " Εμπορείον" .
Τα προϊόντα της Ναυκράτιδος συνδύαζαν Ελληνικές και Αιγυπτιακές παραδόσεις. Πολλοί ναοί που ανακαλύφθηκαν εκεί, ήταν αφιερωμένοι σε Έλληνες θεούς όπως ο Απόλλων και η Αφροδίτη, από την εποχή του Αμάσιδος του 2ου, δε, σε ολόκληρο το πάνθεον το επονομαζόμενο Ελλήνιον .
Τα εργαστήρια παρήγαγαν σκαραβαίους, αντικείμενα από αλάβαστρο ή φαγιάντζα που προορίζονταν γιά εξαγωγή στον Ελληνικό κόσμο. Οι Έλληνες εμπορευόμενοι τα συνόδευαν με διηγήσεις για την μεγαλοπρέπεια των Αιγυπτιακών ναών, τις λατρευτικές συνήθειες και τις δοξασίες γιά την μετά θάνατον ζωή.

Το Ευρωπαϊκό  Ινστιτούτο Υποθαλασσίων Αρχαιολογικών Ερευνών ανακάλυψε την πόλη-λιμάνι του Ηρακλείου-Θώνης 5,5, χλμ από τις Αιγυπτιακές ακτές, 8 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η πόλη εκτείνεται σε ένα τετραγωνικό χιλιόμετρο στο στόμιο του αρχαίου Κανωπικού κλάδου του Νείλου.
Η πόλη άνθισε κυρίως από τον 7ο μέχρι τα μέσα του 2ου αιώνα π.Χ. με μιά μικρή αναλαμπή πριν την Βυζαντινή περίοδο. Μπορεί να εξαφανίστηκε εντελώς στα τέλη του 8ου αιώνα μ.Χ. 

Αρχαιολογικά ευρήματα, καθώς και πολλά βυθισμένα πλοία στις προβλήτες του λιμανιού, δείχνουν εμπορικές δραστηριότητες με τον Ελληνικό κόσμο. 
Ανακαλύψεις περιλαμβάνουν ναό προς τιμήν του Άμονα-Γκέρεμπ, μιάς των μορφών του Αιγυπτιακού θεού Άμωνα, το ισοδύναμο του Ελληνικού Διός. Επίσης, πολλά κολοσσιαία αγάλματα του Άμωνα και του Χάπι (θεού-Νείλου), Αιγυπτιακής τεχνοτροπίας.
Βασιλεία Νεκτανεμπό Α! (380-362 π.Χ)/ Ναύκρατις/Μαύρος βασάλτης
Βασιλεία Νεκτανεμπό Α!(380-362 π.Χ.) /Ηράκλειον-Θώνις/Μαύρος βασάλτης





Η Αίγυπτος και ο Ελληνικός κόσμος πριν τον Μεγαλέξανδρο


Σε όλες τις ιστορικές φάσεις η Μεσόγειος στάθηκε τόπος συνάντησης γιά τους λαούς που ζούσαν στις ακτές της. Οι Κρήτες ήταν επιδέξιοι ναυτικοί και έμποροι. Οι απεσταλμένοι τους εικονίζονται να προσφέρουν δώρα στους Αιγύπτιους βασιλείς στις τοιχογραφίες του Ραχ-μι-Ρά και Σεν-μουτ την εποχή του Νέου Βασιλείου. 
Το εμπόριο Αιγύπτου-Ελλάδος άνθισε στις Ελλαδικές και Ελληνικές περιόδους.

Στα έπη του ο Όμηρος, επιμένει στον πλούτο της Αιγύπτου και την μεγαλοπρέπεια των "Εκατοντάπυλων" Θηβών. Ο ποιητής επίσης αναφέρει την Κάνωπο (Αμπουκίρ) και το νησί Φάρο, απ' όπου τροφοδοτούνταν τα πλοία με προμήθειες και νερό.

Τον 8ο αιώνα οι Έλληνες είχαν  αναπτύξει τον σχεδιασμό των πλοίων τους αρκετά, ώστε να  πλέουν κατ' ευθείαν στην Αίγυπτο και να ενισχύουν τις εμπορικές και πολιτιστικές επαφές, με αποτέλεσμα την εισαγωγή πολλών Αιγυπτιακών στοιχείων στην Ελληνική αρχιτεκτονική, τέχνη και θρησκεία.

Ο Βασιλιάς Ψαμμήτιχος, σε ανταπόκριση των χρησμών των ιερέων Μπούτο γιά "πολεμιστές αρματωμένους με μπρούντζο",  χρησιμοποίησε πολλούς Έλληνες μισθοφόρους γιά να υπερκεράσει πρίγκηπες - ανταγωνιστές του,  στο Δέλτα.
Ίδρυσε την πόλη της Ναύκρατης (σημερινό Κόμ Γκέϊφ, Ετάϊ Ελ Μπαρούντ), γιά να στεγάσει τους Έλληνες εμπόρους, τεχνίτες και μισθοφόρους. 
Πολλοί Έλληνες εγκαταστάθηκαν στην Μέμφιδα, όπου αρχαιολογικά κατάλοιπα δείχνουν την εκτίμησή τους και τις αλληλεπιδράσεις τους με τον Αιγυπτιακό πολιτισμό.
Γνωστοί Έλληνες φιλόσοφοι και ιστορικοί, όπως ο Ηρόδοτος, ήλθαν επίσης στην Αίγυπτο να μελετήσουν και να μάθουν.

Οι Αιγυπτιακές  εξεγέρσεις εναντίον της Περσικής κατοχής, συγχρονίστηκαν με τις Περσικές ήττες στην Ελλάδα. Μιά συνέργεια της Αιγύπτου και της συμμαχίας της Δήλου υπό την ηγεσία των Αθηνών έλαβε χώρα το 463 π.Χ. με αποτέλεσμα στρατιωτική αποστολή στην Αίγυπτο το 454 π.Χ, που ηττήθηκε από τους Πέρσες.
Ο αριθμός των Ελλήνων μετοίκων στην Αίγυπτο αυξήθηκε και η λατρεία της Ίσις και του Όσιρι έφθασε μέχρι την Αθήνα τον 5ο αιώνα π.Χ. 

Όταν οι Πέρσες κατέλαβαν την Αιγυπτο και πάλι το 343 π.Χ. ο Αιγυπτιακός στρατός διοικήθηκε από Έλληνες αξιωματικούς. Αυτοί κατέλαβαν την Αίγυπτο, μέχρι τον ερχομό του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 332 π.Χ.  ο οποίος  έληξε αυτή την ολιγόχρονη κατοχή (11 χρόνια), και εγκαινίασε νέα εποχή.





Επιτύμβια στήλη με γυναίκα και την βοηθό της

Αυτό το επιτύμβιο ανάγλυφο καθαρής Αττικής τεχνοτροπίας, εκομίσθη πιθανόν στην Αλεξάνδρεια από έναν από τους πρώτους Έλληνες μετοίκους, ή ανατέθηκε από Έλληνα που ζούσε στην Κάνωπο, το Ηράκλειο-Θώνις, ή την Ρακώτιδα πριν την άφιξη του Μεγαλέξανδρου. 

Βρέθηκε δίπλα στο Επταστάδιον ( την λωρίδα επιχωματωμένης γης που ένωνε την νησίδα Φάρος με την ακτή ), ή ελαφρώς ανατολικότερα. Η θαλάσσια διάβρωση είναι εμφανέστατη.

Εικονίζει μιά καθιστή γυναίκα σε κομψό κάθισμα, ενώ η βοηθός της, όρθια, προσφέρει κουτί που μπορεί να περιέχει κοσμήματα ή αρώματα.





Αλέξανδροι - κτίστες  "Ιδρυτές της πόλης"


Παρουσιάζονται τρία αγάλματα με τον Αλέξανδρο τον Μέγα ως "Αιγίοχο", φέροντα την Αιγίδα του Διός.
Αυτός ο τύπος του αγάλματος είναι έργο του Λυσίππου και μνημονεύει την ίδρυση της Αλεξάνδρειας.

Το αντίγραφο που παρουσιάζομε εδώ, δείχνει ότι η προέκταση του δεξιού χεριού κρατά δόρυ, συμβολίζοντας τον τρόπο κατάκτησης της γής από τον Μακεδόνα πολεμιστή.
Πτολεμαϊκή περίοδος ( 3ος-2ος αιώνας π.Χ.) Αλεξάνδρεια? / Μάρμαρο και ασβεστόλιθος

                                  




Το μωσαϊκό δάπεδο "του κυνηγού"


Αυτό το μωσαϊκό δάπεδο βρέθηκε στην βασιλική συνοικία της αρχαίας Αλεξάνδρειας (μέρος του σημερινού Καρτιέ Γκρεκ). 
Το κεντρικό του μέρος, το "έμβλημα", εικονίζει έναν κυνηγό, η υπόλοιπη σκηνή λείπει. Το έμβλημα περιβάλλεται από ένα πλαίσιο με ζώα, γρύπες και τίγρεις. 
Αυτό το δάπεδο θα πρέπει να κοσμούσε μία από τις πολυτελείς μεγάλες κατοικίες της πρώϊμης νεόκτιστης πόλης, ίσως κάποιου Μακεδόνα πρώτης γενιάς στην Αλεξάνδρεια.
Χρησιμοποιήθηκε τεχνική με βότσαλα και με μεγάλες ψηφίδες (opus tesselatum) καθώς και λωρίδες μολύβδου.
Μακεδονική περίοδος (320-300 π.Χ) / Οδος Σαμπολιόν, Αλεξάνδρεια
Βότσαλα, μαρμάρινες ψηφίδες, λωρίδες μολύβδου.



Αμέσως μετά βρισκόμαστε μπροστά στον Στρατηλάτη αυτοπροσώπως !


 
Μας υποδέχονται τρεις κεφαλές του Αλεξάνδρου





Μία από κόκκινο γρανίτη, θεωρείται Αλεξανδρινής τεχνοτροπίας συνδυάζοντας το ντόπιο υλικό, με ένθετα μάτια από υαλόμαζα.




Μία δεύτερη μαρμάρινη, έχει βρεθεί στην διασταύρωση των οδών Φουάντ και Πτολεμαίων ( σημερινή οδό Μπατάλσα), στην περιοχή της Βασιλικής συνοικίας, σημερινό Καρτιέ Γκρεκ.





Η τρίτη απεικονίζει τον Αλέξανδρο φέροντα δορά ελέφαντα. Θεωρείται Ρωμαϊκό αντίγραφο έργου του Λυσίππου, εις ανάμνησιν της νίκης του Αλεξάνδρου στον ποταμό Υδάσπι (326 π. Χ.), επί του Πώρου και της ορδής των ελεφάντων του. Αλιεύθηκε στο Αμπουκίρ.





Πιό πίσω αντικρύζομε τον γνώριμό μας "Αλέξανδρο" από τις ανασκαφές στο Σαλαλάτ της Κας Παπακώστα. Έχει μεταφερθεί εδώ, όπου τον βλέπομε με φόντο το λατρευτικό άγαλμα του Πτολεμαίου του 12ου, που βρέθηκε μέσα στο ναό του στο Φαγιούμ. Στο χαμένο σήμερα βάθρο του τελευταίου, αναφερόταν στα Ελληνικά, ως Θεός νέος Διόνυσος, Φιλοπάτωρ και Φιλάδελφος. 
Αφιερώθηκε την 15η Απριλίου του 55 π.Χ. 




Η σύγκριση, συντριπτική...


Φαίνεται ότι οι συζητήσεις, μαίνονται, καθώς το άγαλμα φέρει την παρακάτω επιγραφή...











Πίσω από τον Φιλοπάτορα και Φιλάδελφο κλείνει η Πτολεμαϊκή Δυναστεία



Στο κέντρο επιβλητικός σε μέγεθος ο Μάρκος Αντώνιος



Στα δεξιά του, γλυπτικό σύμπλεγμα που πιθανότατα απεικονίζει, τα δίδυμά του με την Κλεοπάτρα, Αλέξανδρο Ήλιο και Κλεοπάτρα Σελήνη. Το αγοράκι φέρει ως διάδημα τον ηλιακό δίσκο, το κοριτσάκι τον δίσκο της σελήνης. Στα πόδια τους όφις, πιθανόν γιά προστασία.

Το κοριτσάκι στάθηκε τυχερώτερο όταν ήρθε ο καιρός της ήττας, του εγκλήματος και της αυτοκτονίας. Υιοθετήθηκε από την πρώην σύζυγο του Μάρκου Αντωνίου Οκταβία και δόθηκε νύφη στον Τζούμπα Β!, Βασιλέα της Νουμιδίας (Δυτική Αλγερία).








Κλεοπάτρα η 7η

Το Ελληνορωμαϊκό Μουσείον Αλεξανδρείας σεμνύνεται ότι κατέχει το μόνο γλυπτό πορτραίτο της Βασίλισσας Κλεοπάτρας της 7ης και του πατρός της Πτολεμαίου του Αυλητή.
Το διάδημά της, περιβάλλεται από κόμπρες. ενώ ένα δεύτερο, προβάλλει στερεωμένο στο μέτωπό της, με μία ακομη κόμπρα. Είναι η Κυβερνήτης της Αιγύπτου. 
 (Ασβεστόλιθος, βρέθηκε στην συνοικία Μαζαρίτα της Αλεξάνδρειας)






Βάση αγάλματος του Μάρκου Αντωνίου


Αυτή η βάση κάποτε στήριζε άγαλμα του Μάρκου Αντώνιου, αφιερωμένο από τον Παράσιτο, φίλο και σύντροφό του σε τραπέζια και συμπόσια. 
Η επιγραφή περιγράφει τον Αντώνιο σαν ασύγκριτο άτομο στην ζωή και τον έρωτα. Έχει καταγραφεί ότι ήταν κοντά σε μιά θρησκευτική ομάδα  εραστών με αμίμητο τρόπο ζωής.
Από τα αποτυπώματα των ποδιών στην βάση ερμηνεύεται ότι το χαμένο άγαλμα απεικόνιζε τον Αντώνιο σε ηρωϊκή μορφή.
Πτολεμαϊκή περίοδος (34-33 π.Χ) / κοντά στον ναό του Καισαρείου, Σταθμός Ραμλίου, Αλεξάνδρεια/ Μαύρος βασάλτης. 








Κλεοπάτρα και Μάρκος Αντώνιος


Η Κλεοπάτρα η 7η, (69-30 π.Χ.) ήταν η κόρη του Βασιλέα Πτολεμαίου του 12ου, πιθανόν από μητέρα Αιγυπτία, που ανήκε σε οικογένεια ιερέων στην Μέμφιδα. Διδάχθηκε από τον Διευθυντή του Μουσείου και κατείχε αρκετές γλώσσες. 
Αν και όχι εξαιρετικά όμορφη, είχε έντονη παρουσία και χαριτωμένο τρόπο ομιλίας. 

Ο πατέρας της, αδύναμος Βασιλέας, ανετράπη από την κόρη του Βερενίκη την 4η.
Εκείνος και η Κλεοπάτρα διέφυγαν στην Ρώμη και με τεράστια δωροδοκία, οι Ρωμαίοι τον επανέφεραν στον θρόνο.
Μετά τον θάνατό του η Κλεοπάτρα βασίλεψε με τον αδελφό της Πτολεμαίο τον 12ο, αλλά συγκρούσεις την ανάγκασαν να φύγει στην ανατολική Αίγυπτο.

Σε αυτό το διάστημα ο Ιούλιος Καίσαρ, νίκησε τον αντίπαλό του Πομπήϊο σε Ρωμαϊκό εμφύλιο πόλεμο. Ο Πομπήϊος διέφυγε στην Αίγυπτο και δολοφονήθηκε από Πτολεμαϊκό αξιωματικό ώστε ν' αποφευχθεί η οργή του Καίσαρα.

Ο Καίσαρ έφθασε στην Αλεξάνδρεια και συνάντησε την Κλεοπάτρα. Έκαναν μαζί έναν γιό τον Καισαρίωνα. Μετά την δολοφονία του Καίσαρα το 44 π.Χ. η Κλεοπάτρα έπέστρεψε από την Ρώμη στην Αλεξάνδρεια και περίμενε. 
Καθώς η Ρώμη σταθεροποιήθηκε, ο Οκταβιανός και ο Μάρκος Αντώνιος προέκυψαν ως ηγέτες. 

Ο Αντώνιος κινήθηκε προς Ανατολάς, συνάντησε την Κλεοπάτρα, ερωτεύθηκαν, παντρεύτηκαν και απέκτησαν παιδιά. Ο Αντώνιος χορήγησε στην Κλεοπάτρα και τα παιδιά της την διοίκηση των Ανατολικών Βασιλείων, κάνοντάς την Βασίλισσα και μητέρα Βασιλέων.

Η αναμέτρηση με τον Οκταβιανό κατέστη αναπόφευκτη, με αποτέλεσμα την ήττα στο Άκτιον.
Ρωμαϊκός στρατός έφτασε στην Μάρσα Ματρούχ και εκεί, ο Αντώνιος ηττήθηκε και πάλι.
Έμεινε απομονωμένος στην Αλεξάνδρεια και αυτοκτόνησε.
Όταν ο Οκταβιανός έφθασε στην Αλεξάνδρεια, η Κλεοπάτρα προτίμησε τον θάνατο από την ατιμωτική παρέλαση ως αιχμαλώτου και η Αίγυπτος έγινε Ρωμαϊκή επαρχία το 30 π.Χ. 





Η ανακάλυψη της παραπάνω εκτιθέμενης κολοσσιαίας κεφαλής του Μάρκου Αντωνίου


    





Η Βερενίκη η Β!





Ψηφιδωτό δάπεδο που απεικονίζει την Βερενίκη Β!









Βρέθηκε το 1918, στην επαρχιακή πόλη Τίμαι (αρχαία Θμουϊς) και θεωρείται αντίγραφο δαπέδου της Βασιλικής συνοικίας της Αλεξάνδρειας.
 Υπογεγραμμένο από τον Σώφιλο, εκτός από πιστό πορτραίτο της Βασίλισσας (ωραίας, όσο και γνωστής γιά την εξωφθαλμία της), είναι μιά αλληγορία γιά την ναυτική δύναμη των Πτολεμαίων. 

Η Βασίλισσα απεικονίζεται ως πολεμίστρια. Το διάδημά της έχει σχήμα τριήρους και την μακεδονική της χλαμύδα συγκρατεί στον ώμο, πόρπη σε σχήμα άγκυρας. Περασμένη στον ώμο της κρατά ασπίδα και στο αριστερό της χέρι  σκήπτρο. Ο καλλιτέχνης έχει απεικονίσει δελφίνια και ιπποκάμπους καθώς και το κηρύκειο του Ερμή, επιθυμητή προστασία σε στεριά και θάλασσα.

 Η Βασίλισσα βρίσκεται υπό την επήρεια της Αφροδίτης, απηχώντας και τους στίχους του αυλικού ποιητή Καλλίμαχου. Ενώ ο Βασιλιάς σύζυγός της απουσιάζει στον 3ο Συριακό πόλεμο (246-241 π.Χ) και εκείνη ασκεί την εξουσία, κόβει και αποθέτει τους πλοκάμους της κόμης της στο ιερό της Αφροδίτης. 
Η θεά εθαύμασε και τους κάρφωσε στο στερέωμα. Έκτοτε είναι γνωστοί ως η κόμη της Βερενίκης.

Γεννημένη ως μέλος της Πτολεμαϊκής δυναστείας, η Βερενίκη, διέπλευσε την πολιτική των βασιλικών συνοικεσίων και πέτυχε τον στόχο της το 245 π.Χ.  με τον Πτολεμαίο Γ!

Άσκησε την Αντιβασιλεία όταν αυτός εκστράτευσε στην Συρία και Μικρά Ασία. Αγάλματα και νομίσματα είχαν τ' όνομά της. Έκαναν τέσσερα παιδιά.

Ο γιός της Πτολεμαίος Δ! την θανάτωσε με δηλητήριο μόλις ανέβηκε στον θρόνο.













Οι Πτολεμαίες βασίλισσες συχνά απεικονίζονται με το ένδυμα της Ίσιδος και το δολιχωτό χτένισμα της Βερενίκης, όπως  εδώ.






Άλλοτε πάλι επιλέγεται παλαιότερο άγαλμα φαραωνικό, εδώ μιάς βασίλισσας της 18ης δυναστείας και επαναλαξέυεται ώστε να απεικονίσει την Κλεοπάτρα Β!, αδελφή και σύζυγο των Πτολεμαίων ΣΤ! και Ζ! .
Το άγαλμα έστεκε δίπλα σε αυτό του Πτολεμαίου ΣΤ!, ως επιβεβαίωση της εξουσίας τους, μετά την καταστολή της μεγάλης Θηβαϊκής εξέγερσης το 186 π.Χ. και της εξορίας των δύο Αιγυπτίων Βασιλέων Χαρόνοφρυ και Σαόννοφρυ. 





Κεφαλή Πτολεμαίου 4ου Φιλοπάτορος


Η κολοσσιαία εστεμμένη κεφαλή δίνει μιά ιδέα γιά τους αδριάντες των Πτολεμαίων κυβερνητών ως Φαραώ, μέσα από την μίμηση της μνημειακής επίσημης αρχαίας Αιγυπτιακής απεικόνισης. 
Οι Ελληνικές επιρροές διαπιστώνονται στην επεξεργασία του φυσικού χτενίσματος κάτω από το Νέμες, τεχνοτροπία άγνωστη στους Αιγυπτίους στην Δυναστική περίοδο.
Πτολεμαϊκή πείοδος (221-180 π.Χ)/ Αμπουκίρ?, Αλεξάνδρεια/ Κόκκινος γρανίτης









Σε μιά μεσαία προθήκη αυτές οι μικρές κεφαλές-πορτραίτα περιμένουν τις επεξηγηματικές πινακίδες





Ακολουθούν μικρές κεφαλές του Μεγαλέξανδρου










Μικρές κεφαλές του Μεγαλέξανδρου


Αυτό το Μουσείο κατέχει την πολυπληθέστερη συλλογή κεφαλών του Μεγάλου Αλεξάνδρου στον κόσμο. Ο Αλέξανδρος θεοποιήθηκε και λατρεύτηκε . Ο Πτολεμαίος ο 1ος, ίδρυσε την λατρεία του Αλεξάνδρου και ώρισε τον αδελφό του Μενέλαο ως τον πρωτο ιερέα του. Ο τίτλος  πιστοποιείται ακόμα, τουλάχιστον μέχρι την βασιλεία του Αδριανού (117-138 μ.Χ.)
Αυτές οι κεφαλές ήταν ως επί το πλείστον μέρος ξύλινων αγαλμάτων από τους ναούς του ιδίου, ή τους ναούς της βασιλικής λατρείας, ως συμμετέχοντος θεού.
Ευτελή υλικά όπως ο πηλός δείχνουν την δημοτικότητα της λατρείας.
Πτολεμαϊκή περίοδος (3-1 π.Χ.)/ Αλεξάνδρεια και άλλες τοποθεσίες/ Μάρμαρο, ασβεστόλιθος, τερρακότα.






Την προσοχή μου τραβά αυτή η εκπληκτική προτομή με τα έντονα αφρικανικά χαρακτηριστικά.
Είναι από Παριανό μάρμαρο, σε στάση ήρωα, το χτένισμα και το υπογένειο υποδεικνύουν Λιβυκή καταγωγή. Η προτομή πιστεύεται ότι κοσμούσε τιμητικά κάποιο Θέατρο, Γυμνάσιο ή Αγορά.


Εδώ, επισημαίνω και πάλι, την αίσθηση της διαρκούς "παρουσίας" του Ποιητή, εν είδει αοράτου ξεναγού.




                                              Ακολουθεί ο μέγας θίασος των "Ταναγραιών"





Άραγε είναι προσκυνήτριες προς ένα αόρατο ιερό, ή μήπως εμείς είμαστε οι προσκυνητές μπροστά σε τόση χάρη ;









Ταναγραίες

Αποκαλούνται τα αγαλματίδια από ειδικό πηλό ψημένα σε φούρνους ακριβείας και επιζωγραφισμένα με συγκεκριμένα χρώματα. Τα πρώτα δείγματα βρέθηκαν στην Ελληνική πόλη Τανάγρα απ' όπου και ονομάστηκαν.
Στα παλαιότερα Αλεξανδρινά κοιμητήρια (Σάτμπυ, Χάντρα, Ιμπραημία κ.ά) βρέθηκε ο μεγαλύτερος και παλαιότερος αριθμός αυτών των αγαλματιδίων εκτός της πόλης προέλευσής τους.

Η Αλεξανδρινή ομάδα Ταναγραιών είναι του 4ου και 3ου αιώνος π.Χ.  Παριστάνει γυναίκες, κορίτσια και αγόρια από την Αλεξανδρινή κοινωνία, συλλαμβάνοντας την ζωντάνια και τον αυθορμητισμό της καθημερινής ελληνικής ζωής στην πόλη. Αυτά τα αγαλματίδια έγιναν από Έλληνες κοροπλάστες που συχνά χρησιμοποίησαν ελληνικό εισαγόμενο πηλό. Επίσης αργότερα από Αλεξανδρινούς και Αιγύπτιους καλλιτέχνες που χρησιμοποίησαν ντόπιο πηλό.

Τα αγαλματίδια γυναικών υιοθετούν στάσεις που μιμούνται αυτές μεγαλύτερων μαρμάρινων αγαλμάτων, ντυμένες με κομψά ελληνικά ρούχα και περίτεχνες κομμώσεις. Μερικές φορές φορούν καπέλλα, ή σκεπάζουν την κεφαλή τους με ιμάτιον, ως σήμα ότι πρόκειται γιά ύπανδρες γυναίκες. 
Μιά κυρία μπορεί να κρατά μιά βεντάλια, ή ένα μουσικό όργανο, άλλη κρατά ή βυζαίνει το μωρό της.
Τα αγόρια απεικονίζονται φορώντας παραδοσιακά Μακεδονικά ενδύματα, χλαμύδα και καυσία, ίσως τονίζοντας την εθνοτική τους προέλευση. Μερικά είναι ντυμένα ως αθλητές, ή διανοούμενοι.
Μερικά κορίτσια απεικονίζονται να χαϊδεύουν τα κατοικίδιά τους, ή να κρατούν πινακίδες, ως ένδειξη της μόρφωσής τους.

Οι κομμώσεις αποκαλύπτουν το πόσο οι Αλεξανδρινές της υψηλής κοινωνίας αγαπούσαν την μόδα, ειδικά όσες εμπνέονταν από την Αφροδίτη, θεά της ομορφιάς και του έρωτα, ή από τις Πτολεμαίες βασίλισσες. Κάπου εκεί εμφανίζεται και η κόμμωση του "πεπονιού", όπου τα μαλλιά τραβιούνται ανά λωρίδες και δένονται πίσω ( ίσως η τρίτη κόμμωση στην πρώτη σειρά από αριστερά, στην παρακάτω εικόνα).





Θα μπορούσαμε να είμαστε μπροστά στο σημειωματάριο της Μιλένας Κανονέρο, γιά τα κοστούμια και τα χτενίσματα της ταινίας της Σοφία Κόππολα "Μαρία Αντουανέτα" !









Κεφαλή Αλεξανδρινού

Αυτή η κεφαλή, απεικονίζει ηλικιωμένο Έλληνα του τύπου ¨Καλός Γέρων", τα χαρακτηριστικά του οποίου αντανακλούν μιά παθητική έκφραση νοητικού πόνου. Το πρόσωπό του μοιάζει με αυτό του πασίγνωστου πολιτικού Δημοσθένη. Η κεφαλή πιθανόν προέρχεται από τον τάφο πρώϊμου Έλληνα μέτοικου στην Αλεξάνδρεια.
Πτολεμαϊκή περίοδος (325-250 π.Χ.)/ άγνώστου προελεύσεως, Αλεξάνδρεια?/ασβεστόλιθος
 

                          


Καθημερινή ζωή στην Πτολεμαϊκή περίοδο

Ως προς τον προγραμματισμό και τον αστικό σχεδιασμό, η Αλεξάνδρεια έμοιαζε με Ελληνική πόλη. Γεμάτη πολυτελή δημόσια κτίρια σε Ελληνικό ρυθμό, περιελάμβανε το συμβούλιο της πόλης, γυμνάσιο στάδιο και πολυάριθμους ναούς. 
Τα Βασιλικά παλάτια  χρησιμοποιούνταν ευκαιριακά ως τόποι δημόσιων εορτασμών, όπου έπαιρναν μέρος άνδρες καθώς  και γυναίκες, που φρόντιζαν να εμφανιστούν κομψά ντυμένες και στολισμένες.

Ο Αλεξανδρινός ποιητής Καλλίμαχος μιλούσε γιά μιά πόλη που αντηχούσε από τις φωνές των πωλητών, νεροκουβαλητών και τους ήχους των σφυριών των σιδεράδων. 
Έλληνες ήταν η πλειοψηφία των κατοίκων. Έρχονταν από όλα τα μέρη του Ελληνικού κόσμου. Εργάζονταν στην διοίκηση, στον στρατό ως στρατιώτες ή καβαλλάρηδες καθώς επίσης ως εργάτες. Ανάμεσά τους υπήρχαν και αυτοί που αναζητούσαν ευκαιρίες. Κινούνταν μεταξύ των διαφόρων νομών.

 Συμμετείχαν σε Ελληνικό τρόπο ζωής, γεμάτο από Ελληνικές δραστηριότητες, όπως οι θεατρικές παραστάσεις, ιδιωτικά και δημόσια συμπόσια. Τα Αλεξανδρινά σπίτια κυμαίνονταν, από ευρύχωρα με μωσαϊκά πατώματα και πολλά δωμάτια, έως απλά σπίτια με αυλές τριγυρισμένες από δωμάτια. Ελληνικές οικογένειες από διάφορες κοινωνικές τάξεις έμεναν σε αυτά τα σπίτια, όπου τα μικρά παιδιά πήγαιναν σχολείο και περνούσαν τον ελεύθερο χρόνο τους φροντίζοντας τα κατοικίδιά τους.
 Φαίνεται ότι οι γυναίκες της Αλεξάνδρειας είχαν ειδικό ενδιαφέρον γιά το γνέσιμο και την ύφανση, καθώς μεγάλος αριθμός αντίβαρων βρέθηκε στους Πτολεμαϊκούς τάφους.

Η Αλεξάνδρεια ήταν επίσης ένας προορισμός για την ελίτ των Αιγυπτίων που έρχονταν γιά διοικητικές υποθέσεις, κατάθεση παραπόνων, ή αναζήτηση λύσεων σε διαφωνίες που απαιτούσαν ανώτερα επίπεδα διατησίας. 

Η εξοχή γύρω από την Αλεξάνδρεια έσφυζε από δραστηριότητα, με φάρμες, περιβόλια, αμπέλια, νεροτροχούς και υδραυλικές μηχανές του Αρχιμήδη. Τα προϊόντα τους εφοδίαζαν την πόλη μέσω των χωρικών και των πωλητών στις αγορές.









Στήλη του Κορνήλιου Γάλλου


Αυτή η στήλη από κόκκινο γρανίτη βρέθηκε το 1896 μπροστα στον ναό της Ρώμης και του Αυγούστου στο νησί Φίλαε. Είχε σπάσει επί σκοπού στα δύο και επαναχρησιμοποιηθεί στις θεμελιώσεις του βωμού του ναού. 
Η στήλη φέρει τρίγλωσση επιγραφή: Ιερογλυφικά, Λατινικά και Ελληνικά, με ημερομηνία 16 Απριλίου του 29 π.Χ. 
Δοξάζει την νίκη του Γάλλου επί της εξεγερμένης Θήβας και τις πολιτικές του επιτυχίες στην Νουβία. Ο Γάλλος, ήταν Ρωμαίος ιππέας, φίλος του περίφημου ποιητή Βιργίλιου και συνάδελφος του Οκταβιανού. Λόγω του ρόλου του στην μάχη του Ακτίου και της νίκης του επί του στρατού του Μάρκου Αντωνίου στην Μάρσα Ματρούχ, διορίστηκε πρώτος Έπαρχος Αλεξανδρείας και της Αιγύπτου το 30 π. Χ.
Το ημικύκλιο της στήλης παριστά έναν ηρωϊκό Ελληνιστικό ιππέα, πάνω σε καλπάζον άλογο που πατά σε δειλό εχθρό φέροντα Ελληνική περικεφαλαία, μάλλον σύμβολο του Πτολεμαϊκού στρατού.

Αναφέρεται ότι "αφιέρωσε πολλά αγάλματα εις εαυτόν σε όλη την Αίγυπτο και κατέγραψε τα έργα του στις Πυραμίδες". Μάλλον γι' αυτό τιμωρήθηκε από τον Αύγουστο, ο οποίος τον κάλεσε στην Ρώμη, όπου καταδικάστηκε από την Γερουσία και πρόλαβε την επερχόμενη ποινή, αυτοκτονώντας το 26 π.Χ.
Ο Γάλλος τιμωρήθηκε με Νταμνάτιο Μεμόριαε, που επέβαλλε καταστροφή των στηλών του και κάθε τιμητικής αναφοράς προς αυτόν. 

Έτσι αυτή η στήλη ενσωματώνει μιά αναλαμπή της ζωής και της μοίρας ενός χαρακτήρα, που ενεπλάκη σε κρίσιμα γεγονότα και νίκες, που άλλαξαν τον κόσμο. Δείχνει πως η μοίρα του κατόχου της άλλαξε, από την λαμπρότητα της δόξας, δύναμης και πλούτου, στην παραμέληση και την λησμονιά.




Μετάφραση του κειμένου

Ο Γάϊος Κορνήλιος, γιός του Γνάϊου Γάλλου, Ρωμαίος ιππέας, ο πρώτος Έπαρχος της Αλεξάνδρειας και της Αιγύπτου, μετά την εξαφάνιση του Πτολεμαϊκού κράτους από τον Καίσαρα, γιό του θεοποιημένου. Ενίκησε την εξέγερση της Θήβας μέσα σε 15 ημέρες, κατά τις οποίες δύο φορές στην μάχη, κατέλαβε 5 πόλεις: Μπόρεση, Κόπτο, Κεραμική, Διόσπολι Μεγάλη και Ορφείον και συνέλαβε τους ηγέτες της εξέγερσης. Κατόπιν οδήγησε τον στρατό πέρα από τον καταρράκτη του Νείλου σε σημείο που δεν είχαν φθάσει ποτέ ούτε οι Ρωμαίοι, ούτε οι βασιλείς της Αιγύπτου, μετά από την υποταγή της Θηβαϊδος, φοβήτρου όλων των βασιλέων, μετά από την ακρόαση απεσταλμένων του βασιλέα των Αιθιόπων, κοντά στην Φίλαε και μετά που αυτός ο βασιλέας συνελήφθη και ορίστηκε ως κυβερνήτης της περιοχής των 30 παρασαγγών στην Αιθιοπία, έκανε προσφορές στους κληρονομικούς θεούς και τον Βοηθό Νείλο.


Μερικά θαυμάσια δείγματα Μακεδονικής ζωγραφικής, ανάλογα ίσως με της Βεργίνας









Τα μικρά επιτύμβια





Οικιακή ζωή


Παρ' όλο που αυτές οι στήλες χρησιμοποιήθηκαν ως κλείστρα ή σήματα τάφων, απεικονίζουν αναλαμπές καθημερινής και οικιακής ζωής της Πτολεμαϊκής περιόδου.

1-2. Μακεδόνες καβαλλάρηδες, η πλουσιότερη τάξη στον Πτολεμαϊκό στρατό. Μερικοί εικονίζονται
      εδώ σε δύο στήλες από το Σάτμπυ και την Χάντρα, σε πλήρη στρατιωτική εξάρτυση.
     Πτολεμαϊκή περίοδος (320-280 π.Χ.)/ Σάτμπυ, Αλεξάνδρεια/ Ασβεστόλιθος, χρώματα
     Πτολεμαϊκή περίοδος (300-250 π.Χ)/ Χάντρα, Αλεξάνδρεια/ασβεστόλιθος, χρώματα
 
3. Παιδιά εμφανίζονται να σηκώνουν και να χαϊδεύουν τα κατοικίδιά τους, μιά πάπια, έναν σκύλο.
    Πτολεμαϊκή περίοδος (200-175 π.Χ.) / Χάντρα, Αλεξάνδρεια

4. Άλλες στήλες δείχνουν σκηνές αποχαιρετισμού, όπως τον Πτολεμαίο να δίνει το χέρι στην σύζυγό
   του Δήμητρα, που στέκει μπροστά του. Το πέπλο της, καλύπτει το κεφάλι, ως σπιτονοικοκυράς.
   Πτολεμαϊκή περίοδος (περίπου 150 π.Χ.)/ Άγνωστη προέλευση/ Ασβεστόλιθος

5. Και αυτή η στήλη εικονίζει αποχαιρετισμό, την Νίκητον, τον Πάππιον, τον Δίδυμον. Ο παις Δίδυμος
    περιβάλλεται από τους γονείς του που κρατούν ένα πουλί.
    Πτολεμαϊκή περίοδος (περίπου 150 π.Χ.)/ Άγνωστη προέλευση/ Ασβεστόλιθος

6. Σε άλλη σκηνή εμφανίζεται ο Απολλόδωρος, υιός του Φιλοπάτορα, χαϊδεύοντας ένα παιδί με μιά
    κούκλα στο χέρι, ενώ ένα μωρό πλησιάζει μπουσουλώντας.
    Πτολεμαϊκή περίοδος (2ος-1ος αιώνας π.Χ.)/ Χάντρα, Αλεξάνδρεια/ Ασβεστόλιθος

7. Ο έφηβος Ηράκλειτος εμφανίζεται καθιστός, κρατώντας ένα πουλί από το ράμφος. Το θέμα ενός
    παιδιού να στραγγαλίζει ένα πουλί είναι συχνό στην Ελληνιστική τέχνη και απηχείται στην
    λογοτεχνία και στην ποίηση
    Πτολεμαϊκή περίοδος (325-275 π.Χ)/ Χάντρα, Αλεξάνδρεια/ασβεστόλιθος, χρώματα

8. Κάποια Ισιδώρα, από την Κυρηναϊκή στην ανατολική Λιβύη, απεικονίζεται καθήμενη κρατώντας
    παιδί στην αγκαλιά της.
    Πτολεμαϊκή περίοδος (3ος αιώνας π.Χ.)/ Σάτμπυ, Αλεξάνδρεια/ Ασβεστόλιθος, χρώματα

9. Άλλη σκηνή, δείχνει πατέρα να κάθεται και να ακουμπά το χέρι του στο κεφάλι του μεγαλύτερου
   παιδιού του, ενώ ένα μικρότερο μπουσουλά προς αυτόν
   Πτολεμαϊκή περίοδος (3ος αιώνας π.Χ.)/ Σάτμπυ, Αλεξάνδρεια/ Ασβεστόλιθος, χρώματα

10. Εδώ εμφανίζεται η νεαρή κυρία Δημητρία, με την βοηθό της να της φέρνει βεντάλια ή καθρέφτη.
     Πτολεμαϊκή περίοδος (περίπου 250 π.Χ.)/ Αλεξάνδρεια/ Ασβεστόλιθος




Η Σακία



                   


Το ζωγραφιστό ταφικό δωμάτιο με τον υδροτροχό (φτερωτή), την γνωστή αιγυπτιακή "Σακία", που εφευρέθηκε από τους μηχανικούς του Μουσείου, στην Πτολεμαϊκή Αλεξάνδρεια.


                   











Ο υδροτροχός


Αυτή η ενδιαφέρουσα τοιχογραφία βρέθηκε στα 1960 να κοσμεί τοίχους τάφου στο Ουαρντιάν το δυτικό κοιμητήριο της Αλεξάνδρειας. 
Απεικονίζει τον υδροτροχό "Σακία"και με ζωντάνια και ρεαλισμό το αγροτικό περιβάλλον, που επιμένει και μέχρι πρόσφατα ήταν ακόμη ορατό παντού στην χώρα. 
Την μηχανή τραβούν δύο ταύροι, ο ένας βαμμένος λευκός, ο άλλος κόκκινος. Υδρορροές φαίνονται στο εξωτερικό πλαίσιο του υδροτροχού. 
Η σκηνή εκτυλίσσεται κάτω από κληματαριά, κάτω από την οποία περνάει το κανάλι του νερού, όπου κολυμπούν πουλιά.
 Οι βραχείς τοίχοι απεικονίζουν μιά προτομή του Πανός, θεού των αγροτικών περιοχών και των δασών. Αλλού βλέπομε έναν βοσκό να κουβαλά ένα ζώο στους ώμους του, ενώ το κοπάδι του τρώει φρέσκο χορτάρι.

Οι επιστήμονες τώρα συμφωνούν ότι ο υδροτροχός εφευρέθηκε στην Πτολεμαϊκή Αλεξάνδρεια από τους μηχανικούς του Μουσείου με την υποστήριξη βασιλέων. Η εφεύρεση αποδίδεται στον Φίλωνα από το Βυζάντιο και τον Κτησίβιο από την Αλεξάνδρεια. Στον Αρχιμήδη αποδίδεται η εφεύρεση της βίδας (Τυμπάνου). Η Σακίγια δεν εμφανίζεται σε ιστορικές αναφορές πριν το 250 π.Χ. αλλά ήταν ο πιό διαδεδομένος τρόπος άντλησης στον Ελληνορωμαϊκό κόσμο.





 Το ενδιαφέρον των Πτολεμαίων γιά την ανάκτηση γής και την άντληση υδάτων, ήταν μεγάλο.
 Ένας πάπυρος από το Έντφου αναφέρει την αίτηση ιδιώτη γιά ακρόαση από τον Βασιλέα Πτολεμαίο τον Φιλάδελφο, γιά την παρουσίαση μιάς ιδέας γιά αντλητική μηχανή, που θα μπορούσε να αρδεύσει τις γαίες όπου δεν μπορούσε να φθάσει η πλημμύρα του Νείλου. 

Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν πολλά δοχεία με καμπανοειδές σχήμα, που χρησιμοποιούνταν ως κάδοι στην Σακίγια στην Καράνι του Φαγιούμ. Αυτά τα δοχεία, χρονολογήθηκαν βάσει νομισμάτων στην εποχή του Πτολεμαίου Φιλάδελφου. Ο μεγαλύτερος αριθμός αρχαιολογικών ευρημάτων μηχανημάτων άντλησης βρέθηκε στην Αίγυπτο. 

Μηχανικώς η έννοια της Σακίγια βασίζεται στην περιστροφή μεγάλου τροχού από τον οποίο κρέμονται πήλινα δοχεία. Βυθίζεται στο νερό, γεμίζει και ανυψώνεται ώστε ν' αδειάσει το νερό σ' ένα κανάλι.
Μερικές φορές μία μακρά αλυσίδα από δοχεία στερεώνεται στον υδροτροχό και λειτουργεί κατά τον ίδιο τρόπο, ώστε να υψώσει το νερό σε υψηλότερα σημεία. 
Η κίνηση δίνεται από δυνατά ζώα και οδοντωτούς τροχούς, που πιθανόν αντλούν την έμπνευσή τους από την πραγματεία του Αριστοτέλους περί μοχλών, τροχαλιών και γραναζιών, στο βιβλίο του "Προβλήματα Μηχανικής".


            

Σχέδιο του David Roberts












Η ζωγραφιά αυτή, κοσμούσε το ανώφλι εισόδου νεκρικού θαλάμου του τάφου της "Σακία", στο Ουαρντιάν, δυτικό κοιμητήριο της Αλεξάνδρειας. 
Το πουλί "Μπα", συμβόλιζε την επιστροφή στη ζωή κατά την Αιγυπτιακή παράδοση.
Βλέπομε ένα τραπέζι προσφορών Ελληνο-Αιγυπτιακού τύπου, που υπονοεί ότι υπάρχει και άλλο πουλί-Μπά απέναντι.
Οι Αιγύπτιοι απεικόνιζαν το πουλί-Μπά με ανθρώπινη κεφαλή, αλλά εδώ, έχει χαρακτηριστικά πορτραίτου, πιθανόν του ενοίκου του τάφου.



                   



Μνημειακή κολώνα του Αυγούστου


Αυτή η μνημειακή κολώνα ανεγέρθηκε προς τιμήν του Αυτοκράτορος Αυγούστου, με την ευκαιρία του καθαρισμού-εκβάθυνσης του καναλιού "Σέντια" που τροφοδοτούσε την Αλεξάνδρεια με καθαρό νερό συνδεμένο με τον κλάδο του Νείλου κοντά στο Κομ Ελ Γκίζα, δίπλα στο Καφρ Ελ Νταουάρ.
Η επιγραφή στα Ελληνικά και Λατινικά, μιλά γιά το σκάψιμο καναλιού νερού με το όνομα "Αύγουστος Ποταμός" που εκτείνεται σε 25 Ρωμαϊκά μίλια (38,75 χιλιόμετρα). Ο Αύγουστος αποκαλείται "Ντίβι Φίλιο", υιός του θεοποιημένου, δηλαδή του Ιουλίου Καίσαρα και "Ποντίφεξ Μάξιμους", Ανώτατος Ιερεύς.
Ρωμαϊκή περίοδος (10-13 μ.Χ.)/ Αλεξάνδρεια/ Μάρμαρο



Ψηφιδωτά 





Το μωσαϊκό του ψαριού


Αυτό το μωσαϊκό δάπεδο ανακαλύφθηκε το 1936 στην Αλεξάνδρεια. Είναι διακοσμημένο με διάφορα γεωμετρικά σχέδια που περιβάλλουν μιά ασπίδα γύρω από ένα έμβλημα με διάφορα είδη ψαριών.
Το φόντο έχει χρώμα πρασινογάλαζο σε μίμηση του νερού. Μιά Ελληνική επιγραφή στο κατώφλι γράφει: "Επ' αγαθώ" (γιά το καλό). 
Το δάπεδο φιλοτεχνήθηκε με την τεχνική των μεγάλων ψηφίδων (όπους τασσελάτουμ).
Ρωμαϊκή περίοδος ( 2ος αιώνας μ.Χ.)/ Αλεξάνδρεια, οδός Τραϊανού, Σάτμπυ/ Μαρμάρινοι κύβοι και λίθοι.






Το τρικλίνιο με το ψηφιδωτό της Μέδουσας. 
Βρέθηκε σε μιά έπαυλη κάτω από τον κινηματογράφο Ντιάνα.






 Εδώ πρέπει να αναφέρομε ότι συχνά κατά τις κατεδαφίσεις παλαιών ακινήτων, εκαλείτο η ομάδα του Jean-Yves Empereur γιά σωστικές ανασκαφές. Ήταν ένα είδος συμφωνίας κυρίων, που επέτρεπε στους αρχαιολόγους το σχετικώς μέγιστο της...συγκομιδής, έναντι του σχετικώς ελαχίστου χρόνου καθυστέρησης της εκάστοτε οικοδομής.


Τρικλίνιο


Ο Ανδρών/τρικλίνιον είναι ένα ουσιώδες στοιχείο στα μεγάλα Ελληνικά και Ρωμαϊκά σπίτια ή επαύλεις, ώστε ο οικοδεσπότης να δέχεται τους άντρες φίλους του σε συγκεντρώσεις και δείπνα επιλέκτων.

Συνήθως το τρικλίνιον βρισκόταν δίπλα στην είσοδο, διαχωρισμένο από τα υπόλοιπα μέρη του σπιτιού. Η αίθουσα ήταν τυπικά τετράγωνη, εφοδιασμένη με κλίνες γιά κάθισμα, ή ανάκλιση. Συχνά ήταν τοποθετημένες στις τρείς πλευρές του δωματίου, ενώ η τέταρτη αφήνεται γιά την είσοδο.

Το δάπεδο είναι συνήθως διακοσμημένο με μωσαϊκά. Η αίθουσα συμποσίων χρειάζεται έναν κεντρικό χώρο γιά μετακινούμενα τραπέζια, γιά τα φαγητά και ποτά. Χώρος πίσω από τις κλίνες διευκολύνει την κίνηση των τραπεζοκόμων, τραγουδιστών, χορευτών κ.ά.





Το μωσαϊκό της Μέδουσας


Αυτό το λεπτής εκτέλεσης μωσαϊκό βρέθηκε σε μία αστική έπαυλη δίπλα στον κινηματογράφο Ντιάνα στην Αλεξάνδρεια. 
Το κεντρικό του τμήμα (έμβλημα), εικονίζει πρόσωπο Μέδουσας, θνητής κόρης των πρώϊμων θαλάσσιων θεών Φόρκυ και Κητώς. 

Η Μέδουσα με τα φιδωτά μαλλιά, μεταμορφώθηκε σε τρομακτικό τέρας που απειλούσε τους ανθρώπους. Μόλις εσφάγη από τον Περσέα, το κεφάλι της Μέδουσας τοποθετήθηκε στην ασπίδα της θεάς Αθηνάς. Έτσι έγινε σύμβολο προστασίας.

Ο ιδιοκτήτης αυτού του σπιτιού διάλεξε την μορφή της Μέδουσας γιά την αποτροπή ενδεχόμενου κακού. 
Το κεφάλι περιβάλλεται από στρογγυλή πολύχρωμη ασπίδα με μεγάλα φύλλα κισσού στις τέσσερις γωνίες.
Τρία πλαίσια γεωμετρικών σχεδίων περιβάλλουν το έμβλημα και τρία ορθογώνια διαφορετικών σχεδίων την είσοδο της αίθουσας.




Οι εύποροι Ρωμαίοι ζούσαν σε μεγάλα σπίτια με πολλά δωμάτια και αυλές, ενδεχομένως περιτριγυρισμένα από κήπους. Μερικά ήταν μέσα στις πόλεις, άλλα, σε αγροτικά προάστια. 

Εδώ βλέπετε μιά αναπαράσταση Ρωμαϊκού σπιτιού με σύγχρονα υλικά. Αποτελείται από αίθουσα συμποσίου και δύο αυθεντικά μαρμάρινα αγάλματα ενός άνδρα και μιάς γυναίκας σε ανακλινόμενη θέση, να κρατούν από ένα κάλυκα, σαν σε οικιακή σκηνή καθημερινής ζωής. Και τα δύο αγάλματα είναι καλύμματα σαρκοφάγων. 
Το δάπεδο είναι διακοσμημένο με δύο μωσαϊκά, το ένα με γεωμετρικά στοιχεία, το άλλο με το παιδί-θεό Έρωτα, σε θαλάσσιο περιβάλλον.
Στο βάθος μία αναπαράσταση βιβλιοθήκης με παπύρους.



         Σχέδιο πρόσοψης Ρωμαϊκού σπιτιού                  Σχέδιο Άτριου σε Ρωμαϊκό σπίτι



Αξονομετρική αναπαράσταση Ρωμαϊκού σπιτιού

                      


Παραπλεύρως του μωσαϊκού, υπάρχει αναπαράσταση χώρων της έπαυλης





Μετά το μωσαϊκό, στο βάθος φαίνονται τα γλυπτά ευρήματα του ιδιωτικού ναού της έπαυλης του Ισιδώρου, 1700 μέτρα από την θάλασσα, στην περιοχή της Ρας ελ Σόντα (μαύρη κεφαλή), στα ανατολικά της πόλης, στον δρόμο που την συνδέει με την περίφημη Κάνωπο (σημερινό Αμπουκίρ).



        Η θέση Ρας Ελ Σόντα. Η Μεσόγειος, η Αλεξάνδρεια και πίσω της η λίμνη Μαρεώτις.                        Αριστερά η Κάνωπος.


Η περιοχή έβριθε από επαύλεις πλουσίων Ελλήνων και Ρωμαίων με θρυλικούς κήπους και οικογενειακά μαυσωλεία. Η Κάνωπος ήταν πασίγνωστη γιά την τρυφηλή ζωή της.

Την 29η Οκτωβρίου του 1936, αμμολήπτες ανακάλυψαν δύο μαρμάρινες κολώνες από πρόσταση ναού. Την επόμενη νύχτα ισχυροί άνεμοι αποκάλυψαν την κεφαλή άθικτου άγάλματος της Ίσιδος. 

Ο Αχιλλεύς Αντριάνι, άρχισε συστηματική ανασκαφή και την επομένη, άλλα τέσσερα αγάλματα εμφανίστηκαν δίπλα στην Ίσιδα. Δύο της τοπικής θεότητας Όσιρη-Κάνωπα, το τρίτο του Αρποκράτη (ένα από τα ονόματα του Ώρου, γιού του Όσιρι) και τέλος τον Ερμάνουμπι, υβριδικής θεότητας μεταξύ Ερμή ψυχοπομπού και Άνουβι, που βοηθούσε τους νεκρούς να φτάσουν στον Όσιρι.



Φωτογραφίες εποχής από την ανακάλυψη



Την δεκαετία του 1990, ο ναός μεταφέρθηκε και ξαναστήθηκε σε ύψωμα στην αρχή της οδού Αμπουκίρ, δίπλα στον αλαβάστρινο τάφο, στα παλιά Χριστιανικά  Κοιμητήρια, απέναντι από το Αστυνομικό τμήμα Μπαμπ Ελ Σάρκ (πύλη της Ανατολής), πίσω από το σύγχρονο άγαλμα του Μεγαλέξανδρου.




Δεξιά επάνω στην αφιερωματική στήλη, ένα μαρμάρινο πόδι με σαντάλι, αφιέρωμα του κτήτορα του ναού Ισιδώρου, στην Ίσιδα Μακαρία, που τον έσωσε όταν χτύπησε σοβαρά το πόδι του σε αρματοδρομία.









Δεξί πόδι του Ισίδωρου με το ελληνικό του σανδάλι πάνω σε στήλη με την παρακάτω επιγραφή:
Ο Ισίδωρος ριφθείς εξ αιτίας των αλόγων του από τό άρμα του, διέσωσε το πόδι του με επέμβαση της μακαρίας θεότητας (εικάζεται της Ίσιδας) και έθεσε αυτό το σημάδι, ευγνωμονώντας την.




ΡΙΦΘΕΙΣ ΕΞ ΙΠΠΩΝ ΑΠ ΟΧΗΜΑ ΤΟCΕΝΘ ΙΣΙΔΩΡΟΣ ΣΩΘΕΙΣΑΝ ΤΙ ΠΟΔΩΝ ΘΗΚΕΝ ΙΧΝΟC ΜΑΚΑΡΙ




Δύο δοχεία που αναπαριστούν τον Όσιρι-Κάνωπο

Αυτά τα δύο γλυπτά αναπαριστούν τον θεό Όσιρι-Κάνωπο και παίρνουν σ'αυτή την περίπτωση το σχήμα ενός σκεύους με ανθρώπινη κεφαλή, συμβολίζοντας τον Όσιρι. Φορά το κεφαλοκάλυμμα "νάμες" στο ένα και το στέμμα "άτεφ" στο δεύτερο.
 Και τα δύο έχουν την βάση διακοσμημένη με πλεγμένο στεφάνι από υδρόβιο φυτό, το οποίο είναι ιερό γιά τον Όσιρι. 
Η ονομασία "Κανωπικό δοχείο" παραπέμπει πίσω στην Αιγυπτιακή πόλη της Κανώπου, όπου η Ίσις βρίσκει το 14ο μέλος από το διαμελισμένο σώμα του συζύγου της. Κράτησε αυτά τα λείψανα σε παρόμοιο δοχείο, στο οποίο αποθηκευόταν το νερό του Νείλου, ως πηγή ζωής, παραδοσιακά συνδεδεμένο με τον Όσιρι.
 







Αρποκράτης

Το παιδί-θεός της Αλεξανδρινής τριάδας, γιός της Ίσιδας και του Όσιρι (Σέραπι), όπως ήταν γνωστό την Πτολεμαϊκή περίοδο. Φέρει το δάκτυλο μπροστά στο στόμα του, σημάδι μυστικότητας στην Αιγυπτιακή εικονογραφία και στο άλλο χέρι κρατά άλλο έμβλημα πιθανόν κέρας Αμάλθειας.





Ίσις


Το πιό προβεβλημένο άγαλμα της ομάδας εικονίζει την Ίσιδα. Είναι το μόνο μεγάλων διαστάσεων που την δείχνει να πατά πάνω σε κροκόδειλο. Το ερπετό σηκώνει το κεφάλι και την κυττά σε ένδειξη υποταγής και καταλλαγής, ενώ εκείνη κρατά ένα δοχείο. Η θεά φορά το συνηθισμένο Ελληνορωμαϊκό της ένδυμα, με τον χαρακτηριστικό διπλό κόμβο που αφήνει τον ένα μαστό της ιερής μητέρας εκτεθειμένο. Το χαρακτηριστικό της στέμμα αποτελείται από δύο στάχυα που στηρίζουν κέρατα αγελάδας και ηλιακό δίσκο διακοσμημένο με ουραίο, ενώ πίσω νεύουν δύο φτερά στρουθοκαμήλου.





Άγαλμα του Ερμάνουμπι

Το άγαλμα παριστά τον Ερμάνουμπι, σύνθετη θεότητα μεταξύ Ερμού ψυχοπομπού της Ελληνικής παράδοσης και Άνουβι προστάτη των νεκρών στην Αιγυπτιακή θρησκεία. Η θεότης είναι σε πλήρη ανθρώπινη μορφή νέου άνδρα με πυκνά μαλλιά και ριχτό ιμάτιο, να αφήνει γυμνό το στήθος. Φορά σανδάλια παρόμοια με του Ισίδωρου και στο κεφάλι το σκεύος των μυστηρίων "Κάλαθος". Κρατά στο αριστερό χέρι κλάδο φοινικιάς που συμβολίζει την νίκη. στα πόδια του σκυλάκι που υπενθυμίζει την κεφαλή του Άνουβι.






Η Αλεξανδρινή Τριάδα

Το Πτολεμαϊκό βασίλειο είχε ανάγκη έναν θεό ο οποίος θα συνδύαζε τις δοξασίες των Αιγυπτίων και των Ελλήνων. Αρχαίες πηγές λέγουν ότι ο Πτολεμαίος ο 1ος, είδε σε όνειρο, ότι ήταν ο ίδιος ο Σέραπις που επέλεξε τον ρόλο του προστάτη της Αλεξάνδρειας, προφητεύοντας την μελλοντική φήμη και μεγαλοσύνη της πόλης.

Ήταν αναγκαίο γιά τον Πτολεμαίο να εμπιστευθεί στους πλέον προβεβλημένους άνδρες της εποχής του την διατύπωση των χαρακτηριστικών της νέας λατρείας. Ώρισε τον Μάνεθο από την Σεβεννύτιδα (σύγχρονο Σαμανούντ) στο Δέλτα, που ήταν σημείο συνάντησης γιά Αιγύπτιους και Έλληνες εδώ και καιρό, καθώς και τον Τιμόθεο από την Αθήνα, ο οποίος γνώριζε τις μυστικές τελετές της Ελευσίνας. Ελέχθη ότι το λατρευτικό άγαλμα περίμενε να μεταφερθεί από τον Εύξεινο, στην Μαύρη θάλασσα, σύμφωνα με την προφητεία.

Ο Σέραπις ήταν η Ελληνική ενσάρκωση του δημοφιλούς θεού της Μέμφιδας Όσιρι-Άπι, ο οποίος ήταν η εικόνα του Όσιρι στο σώμα του μόσχου Άπι, ενώ η ανθρώπινη μορφή του έμοιαζε σε πολλούς Έλληνες θεούς, όπως ο Ζεύς, ο Άδης, ο Ήλιος και ο Διόνυσος.

Ναός γιά τον Σέραπι ιδρύθηκε στην Ακρόπολη της Αλεξάνδρειας, εκεί που στέκεται τώρα η κολώνα του Διοκλητιανού (Αμούντ Ελ Σαουάρι). Ο Πτολεμαίος ο 1ος εγκαινίασε το κτίριο. Αργότερα ανακαινίστηκε από τον Πτολεμαίο τον 3ο, όπως δηλώνεται στα  θεμέλιά του, που μιλούν γιά ναό, πύλη και ιερό. Κατόπιν ένας ναός αφιερωμένος  στον Αρποκράτη χτίστηκε από τον Πτολεμαίο τον 4ο.

Ο Σέραπις είχε μιά οικογένεια, που συμπεριελάμβανε την Ίσιδα και τον Αρποκράτη και υπηρέτησαν ως αγία τριάδα την Αλεξάνδρεια.

Η Ίσις, η φορέας της μεγάλης μαγείας, η ζωοδότις, η θεά της γονιμότητας, έγινε σύζυγος του Σέραπι στην Πτολεμαϊκή περίοδο και απέκτησε Ελληνιστική εμφάνιση ενώ διατήρησε αυθεντικά Αιγυπτιακά γνωρίσματα όπως το Χαθορικό στέμμα και τον "κόμβο της Ίσιδας" στο στήθος. Ενώ ο Αρποκράτης, ο θεϊκός γιός που συμπληρώνει την τριάδα, εμφανίζεται με την μορφή παιδιού, ή νεαρού αγοριού με το δάχτυλο μπροστά στο στόμα, ως μία Αιγυπτιακή έκφραση παιδικότητας και μυστικότητας. 





Αγάλματα Νομαρχών και ανώτερων Διοικητικών

Αυτή η ομάδα των αγαλμάτων απεικονίζει υψηλόβαθμες προσωπικότητες της Αιγυπτιακής κοινωνίας στην Πτολεμαϊκή και Ρωμαϊκή περίοδο, που σίγουρα ανήκαν στην Ελληνο-Αιγυπτιακή ελίτ. Προέρχονται αποκλειστικά από ναούς, όπου οι εικονιζόμενοι επιθυμούσαν να δηλώσουν τον σεβασμό τους στις θεότητες των νομών που διοικούσαν. Ιερογλυφικές επιγραφές  αναφέρουν κυρίως θρησκευτικούς τίτλους, ή συγκεκριμένα στρατιωτικά καθήκοντα.
Οι εικονιζόμενοι φορούν κροσσωτούς μανδύες πάνω από κοντομάνικα χιτώνια, ενδύματα που ανιχνεύονται πίσω στην 26η Δυναστεία. Οι πτυχώσεις και τα νατουραλιστικά χτενίσματα, υποδεικνύουν προφανώς Ελληνική επιρροή.

Αυτά τα αγάλματα προέρχονται από τον Σοκνοπαιούνεσο (Ντίμετ Ελ-Σεμπάα) στο Φαγιούμ, Θέμουϊς ( Τίμαι) στην διοίκηση  Ντακαχλίας, Κάνωπο (Αμπουκίρ) ανατολικά της Αλεξάνδρειας και Ερμούπολη Μάγκνα (Ασμουνέϊν). Καταγράφονται πατέρας και γιός ( Ψίος και Ερίναος). Ο γιός ήταν υπεύθυνος του ναού στην Ντίμετ Ελ-Σεμπάα. Μερικές επιγραφές είναι στην δημοτική. Μία αναφέρει ότι ο εικονιζόμενος είχε μιά θέση σχετική με το εμπόριο καραβανιών μεταξύ του Φαγιούμ και των οάσεων.





Νομάρχες





Θέσεις όπου βρέθηκαν μερικά αγάλματα Νομαρχών ή Υψηλόβαθμων επισήμων (κόκκινα στίγματα)





Επρόβαλλεν ο Άπις, ιδρυτική αρχαιότης, ούτως ειπείν, αυτού του Μουσείου.




Η πρώτη έκθεση αρχαιοτήτων εις το "ΜΟΥΣΕΙΟΝ"




Τον Μάϊο του 1895 ο Τζιουζέππε Μπόττι ανακάλυψε στον μεγάλο ναό του Σέραπι, μία κολώνα με την αφιερωματική επιγραφή: Σαράπιδι και τοις συνναοίς θεοίς, υπέρ σωτηρίας Αυτοκράτορος Καίσαρος Τραϊανού Αδριανού Σεβαστού.








Λίγες μέρες μετά, κομμάτια του αγάλματος του ταύρου Άπις βρέθηκαν στην νοτιοανατολική γωνία του κτιρίου που οδηγούσε στις υπόγειες στοές. Το κεφάλι βρέθηκε χώρια από το σώμα, καθώς και η ουρά και μέρη από τις οπλές. Αυτά τα κομμάτια έμειναν γιά τρία χρόνια στην αυλή της Δημαρχίας της Αλεξάνδρειας, μέχρι ο Σίς Μπέη, πρόεδρος του Δημαρχιακού Συμβουλίου, να βρεί χρηματοδότηση γιά την αποκατάστασή του αγάλματος. 

Ο Ιταλός γλύπτης Μ.Β.Μαρκούτσι, ανέλαβε την ευθύνη και υπέδειξε το σημείο σύνδεσης με τον κίονα κάτω στην κοιλιά, όπου υπήρχε η κατάλληλη υποδοχή.









Εδώ πρέπει να αναγνωρισθεί η συμβολή στην αναζήτηση πληροφοριών από το ίδιο το Μουσείο, γιά τους ιδρυτές του, στον φιλίστορα κ. Γιώργο Κυπραίο, μιά από τις "ζωντανές μνήμες" της πόλης.









Το άγαλμα πιθανότατα είχε αφιερωθεί προς τιμήν του Αδριανού, ή από τον Αυτοκράτορα τον ίδιο, στον Σέραπι, στον Αλεξανδρινό του ναό κατά την επίσκεψή του στην πόλη το 130 μ.Χ.

Ο ταύρος ήταν το ιερό σύμβολο του Όσιρι-Χάπι, του θεού της Μέμφιδας, Αιγυπτιακής θεότητας του κάτω κόσμου των καιρών των Φαραώ, συμβόλου της ετήσιας αναγέννησης της φύσης. 

Αργότερα μετονομάστηκε σε Σέραπι και λατρευόταν από Αιγύπτιους και Έλληνες εξ ίσου.





Το άγαλμα αποδίδει τον ταύρο Άπι νατουραλιστικά, όπως φαίνεται και στην περιοχή της κάτω σιαγόνας. Ένα κοντό τρίχωμα φύεται στο μέτωπο και δύο κέρατα σε ανάπτυξη περιβάλλουν τον ηλιακό δίσκο, με την βασιλική κόμπρα να προεξέχει. Η κίνηση των αυτιών υποδεικνύει ευαίσθητη ακοή και ανταπόκριση του θεού στις ικεσίες των πιστών του.





Σκηνή από τον κύριο τάφο του Κομ Ελ Σουγκάφα με την λατρεία του ταύρου Άπι





Κυττάζοντας αριστερά του Άπι, βλέπομε ένα από τα ελάχιστα διασωθέντα και σίγουρα το μεγαλύτερο, ξύλινο άγαλμα του Σέραπι. Έγινε με την τεχνική της διάτρησης και φέρει ίχνη γύψινης πολυχρωμίας. Θυμίζει τεράστιο ακρόπρωρο.






                    


Προτομή του Σέραπι


Την Ρωμαϊκή επόχή ο Σέραπις έφερε το σκεύος των ιερών μυστικών (Κάλαθος) στο κεφάλι και 5 βοστρύχους στο μέτωπο. Αυτή η μορφή αναπαρίστατο στα Αλεξανδρινά νομίσματα από την εποχή του Αυγούστου.
Η προτομή αυτή φαίνεται να προέρχεται από λατρευτικό πλαίσιο και βρέθηκε δίπλα στο Σεράπειο.



Εν τω μεταξύ σε παράπλευρα δωμάτια, βαμμένα σε βασιλικό μπλέ ή αυτοκρατορικό κόκκινο, παρουσιάζονται Ρωμαίοι αυτοκράτορες και θεότητες, εν είδει παραλλήλων κόσμων.























Η ταξιθεσία, με χαρακτηριστική ευρυχωρία, με συμφιλίωσε με αυτή την εποχή και μ'αυτή την τέχνη.














Εδώ, ο Λούκιος Βέρος, συναυτοκράτορας με τον Μάρκο Αυρήλιο (161-169 μ.Χ.).
Ο πατέρας του ήταν κάποια χρόνια συναυτοκράτορας του Αδριανού.
Γνωστός γιά την αγάπη του στην πολυτέλεια, αλλά και στρατηλάτης κατά των Πάρθων (164 -166 μ.Χ. )



                   


Μου θυμίζει τον πολυτάλαντο μαέστρο Θόδωρο Κουρεντζή, με πολύ διαφορετική κόμμωση(...)







Κεφαλή του Αυτοκράτορος Αντωνίνου του Ευσεβούς (138-161 μ.Χ)
Βρέθηκε σε πηγάδι στον ναό των Ώρου και Σόμπεκ στο Κομ Όμπο.
Αναγνωρίσιμος από τις δύο μπούκλες σε σχήμα μισοφέγγαρου.




Κολοσσιαία κεφαλή του Αυγούστου










Η Αγριππίνα η ελάσσων, φιλόδοξη προσωπικότητα με επιρροή. Έπεισε τον τρίτο σύζυγό της Κλαύδιο, να υιοθετήσει τον γιό της Νέρωνα, ως διάδοχό του. Κατόπιν δηλητηρίασε τον Κλαύδιο.





Η Πλωτίνα, με αριστοκρατική καταγωγή από την Ισπανία, σύζυγος του Τραϊανού.
Εκτιμάτο πολύ από τους υπηκόους της για τις αρετές της και την έγνοια της γιά τα συμφέροντα τους.
Έπηρέασε τον σύζυγό της γιά την επιλογή του Αδριανού ως διαδόχου του.


Επιστρέφομε πίσω από τον ταύρο Άπις, όπου ένας μακρόστενος χώρος έχει διαμορφωθεί γιά τον ναό του θεϊκού κροκοδείλου, με την μούμια του αυτοπροσώπως !



                                        



Το Φαγιούμ ήταν ένα από τα πρώτα κέντρα λατρείας του Σόμπεκ, ο οποίος απεικονίζονταν στο ιερό του νομέα από την 1η Δυναστεία. 
Ο Σόμπεκ λογίζονταν ως δημιουργός θεός και η λίμνη Μορέϊς θεωρείτο μέρος του Πρωτογενούς Ωκεανού "Νάν". Η λατρεία του εκτείνονταν και σε άλλα μέρη, όπως το Κομ Όμπο.
 Ο ρόλος του Σόμπεκ ως δημιουργού-θεού εξελίχθηκε πολύ από την εποχή του Νέου Βασιλείου και μετά. Οι ύμνοι του Κομ Όμπο παρουσιάζουν τον Σόμπεκ-Ρε να προβάλλει από τον Πρωτογενή Ωκεανό "Νάν". 
Ο Σόμπεκ συνδεόταν με τον θεό-Νείλο, τον Ώρο και πολλές άλλες κύριες θεότητες. Μία εκτεταμένη νεκρόπολη μουμιοποιημένων κροκοδείλων ανακαλύφθηκε στο Ελ Σάτμπ, δίπλα στο Κομ Όμπο, πιθανόν σε σύνδεση με την εκεί λατρεία του.

Ο Σόμπεκ λατρεύονταν με πολλά ονόματα στο Φαγιούμ, αλλά ,
Πνέφερος, ήταν το γνωστότερο. Σημαίνει "το όμορφο πρόσωπο".
Από καμμία από τις πόλεις του Φαγιούμ δεν έλειπε ναός λατρείας αυτού του θεού, σε αιγυπτιακό ρυθμό και στα κεντρικότερα σημεία τους.

Ο εκτεθειμένος εδώ ναός, χτίστηκε και αφιερώθηκε από τον Αλεξανδρινό πολίτη Αγαθόδωρο, γιό του Αγαθοδώρου, που ήταν αξιωματικός του 2ου σώματος Ιππικού, την σύζυγό του Ισιδώρα και τα παιδιά τους. Σύμφωνα με την επιγραφή εγκαινιάστηκε την 4η Οκτωβρίου του 137 π.Χ. στην Θεαδέλφεια ( Μπάτν Χερέτ), πόλη ιδρυμένη από τον Πτολεμαίο τον 2ο, τον Φιλάδελφο.

Ο ναός ήταν στο μέσον της πόλεως, σε κύριο δρόμο πλάτους 7 μέτρων, μέσα σε "τέμενος", ευρύ χώρο περιβαλλόμενο από τοιχία από τούβλα. Ο ρυθμός είναι Αιγυπτιακός επ' άξονος, με τρείς διαδοχικές αίθουσες καθεμία με τον δικό της μικρό πυλώνα. 
Ο πρώτος πυλώνας "φρουρείται" από δύο αγάλματα λιονταριών, με επιγραφή στην δημοτική που αναφέρει κάποιον Κόμο-Χάπι, που επιθυμεί την αιωνιότητα γιά εκείνον, την σύζυγό του και τα παιδιά τους. 

Το Άγιον των Αγίων (Ιερό) βρίσκεται πίσω από την τρίτη πύλη. Διαρείται σε τρείς γειτονικές κόγχες γιά τις ιερές μούμιες των κροκοδείλων. Πάνω από την κεντρική κόγχη, μπορούμε να δούμε, δύο διαφορετικές μορφέςτου θεού-Νείλου "Χά-απύ", να εκτελούν την τελετουργία Σέμα-τάουϊ, δηλαδή την ενοποίηση των δύο γαιών.

Στο δάπεδο του προθαλάμου του ιερού, δύο βάσεις γιά το ξύλινο φορείο  με την μούμια του κροκοδείλου, που μετείχε στις ιερές λιτανείες της λατρείας του Πνέφερου, στην Θεαδέλφεια.
Στήλες, επιτοίχιες ζωγραφιές, αγάλματα από πέτρα ή ξύλο, βρέθηκαν επίσης στον ναό ή στο "τέμενός" του. 














Ακολουθούν γλυπτικά σπαράγματα




Διόνυσος και Σάτυρος


Απεικονίζεται μεθυσμένος Διόνυσος, να στηρίζεται σε Σάτυρο, ακόλουθο του θεού. Ο Διόνυσος ήταν θεός της γονιμότητας, του θεάτρου και της αμπέλου, γιός του Δία και της Σεμέλης, κόρης του Κάδμου, βασιλέα της Θήβας, πράγμα που επιβεβαιώνει τις ανατολικές ρίζες της λατρείας του.
(Εδώ η πινακίδα εισέρχεται στο λεπτό θέμα υποκατάστασης της εν Ελλάδι Θήβας με τις Αιγυπτιακές Θήβες, θέμα γιά το οποίο ερίζουν πολλοί Ελληνολάτρες...)
Τα γλυπτά βρέθηκαν σε επανάχρηση ως αντιτειχίσματα στην αραβική πύλη της Ροζέττας.
Ρωμαϊκή περίοδος (140-200)/ Πύλη της Ροζέττας, βόρεια της οδού Φουάντ, Αλεξάνδρεια/ Μάρμαρο





Άγαλμα Ηρακλέους

Ελληνορωμαϊκή περίοδος/ Προέλευση, Πύλη της Ροζέττας






Μέρος αγάλματος Μαινάδας

Απεικόνιση Μαινάδας, μιάς των αφοσιωμένων ακολούθων του Διονύσου, που αφιέρωναν την ζωή τους στην λατρεία του. Ήταν συνήθως ντυμένες με δέρματα αλεπούς ή ελαφιού.
Οι Έλληνες πίστευαν ότι είχαν υπερδυνάμεις όταν βρίσκονταν υπό την επιρροή του Διονύσου.
 Άγριοι χοροί ήταν ανάμεσα στα τελετουργικά τους.  
Ρωμαϊκή περίοδος (1ος αιώνας π.Χ.)/ Άγνωστης προέλευσης/ Μάρμαρο





Ανάγλυφο Μιθραϊκής Ταυροκτονίας

Ο Μίθρα ήταν μιά ανατολική θεότης συνδεδεμένη με τον Ζωροαστρισμό. Η λατρεία του ήταν ευρέως διαδεδομένη στους Ρωμαϊκούς χρόνους, ιδιαίτερα στους στρατιώτες. Ναοί του Μίθρα ανακαλύφθηκαν στην Αίγυπτο, με υπολείμματα στις Θήβες και το Ασμουνέϊν. 

Οι ναοί ήταν υπόγειες σπηλιές, πάντα κοσμημένες με την εικονική σκηνή του Μίθρα Ταυροκτόνου, του σημαντικότερου τελετουργικού, που συμβόλιζε την νίκη πάνω στο κακό ή το σκοτάδι. 
Ο Μίθρα έχει ως βοηθούς, εναν σκύλο, ένα κοράκι και έναν σκορπιό. Πάνω από την σκηνή, υπάρχουν δύο προτομές που συμβολίζουν τον ήλιο και την σελήνη.
Ρωμαϊκή περίοδος (2ος-3ος αιώνας μ.Χ.)/ Μέμφις/ Ασβεστόλιθος






Ανάγλυφο του Αιώνος - Χρόνου


Ο Αιών ήταν μιά προσωποποίηση του χρόνου, θεοποιημένος στα Ρωμαϊκά χρόνια, λόγω της σύνδεσής του με την έννοια της αιωνιότητας της Ρώμης, του λαού της και του αυτοκράτορα.
Αυτό το ανάγλυφο ανήκει στον τύπο του Αιώνα-Χρόνου, με κεφάλι λιονταριού κυκλωμένο από ακτινοβόλο φωτοστέφανο. Κρατά δύο κλειδιά, που συμβολίζουν την αιωνιότητα και πιθανόν πυρσό, επίσης σύμβολο της Μιθραϊκής ηλιακής λατρείας. 
Σε κάθε πλευρά παρουσιάζεται ένα φίδι, αυτό στα δεξιά δείχνει έναν φλεγόμενο βωμό, ενώ το άλλο σε ενα δοχείο τύπου κρατήρα.
Ρωμαϊκή περίοδος ( 2ος-3ος αιώνας μ.Χ.)/ Μπαχνάσα, Μίνια/ Ασβεστόλιθος





Τοιχογραφία του Ηρακλή

Αυτή η τοιχογραφία ανακαλύφθηκε στην είσοδο του ταφικού θαλάμου στον τάφο 3 στο κοιμητήριο του Ρας Ελ Τιν.
 Ο ήρως Ηρακλής, απεικονίζεται κρατώντας το δέρας λιονταριού και το ρόπαλό του, δείχνοντας το λουλουδένιο στεφάνι στο κεφάλι του, που αντιπροσωπεύει την νίκη επάνω στον θάνατο.
 Οι μύθοι του Ηρακλέους διηγούνται το ταξίδι του στον Άδη, στον κάτω κόσμο και τον θρίαμβό του επάνω στους κινδύνους του. 
Με την εξάπλωση της λατρείας της Ίσιδος και  του Σεράπιδος, οι Έλληνες εμβάθυναν το ταφικό σύμβολο της νίκης του Ηρακλή πάνω στον θάνατο. 









Σπαράγματα μπρούντζινων αγαλμάτων








Προτομή του Σέραπι από αλάβαστρο





Κεφαλή θεάς Αθηνάς


Αυτό το κεφάλι κάποτε ανήκε σε κολοσσιαίο άγαλμα που βρέθηκε στο Γκαμπάρι, μαζί με επιγραφή που υποδείκνυε την παρουσία Πτολεμαϊκού ναού. Ως πολεμίστρια θεά και προστάτις της πόλεως των Αθηνών, η θεά συνήθως εικονίζεται φορώντας περικεφαλαία, ένα από τα γνωρίσματά της.
Πάντα απεικονίζεται με πλήρη στρατιωτική ενδυμασία. Τα μάτια ήταν ένθετα με άλλο υλικό. 
Ναοί της Αθηνάς ήταν γνωστοί στην Αλεξάνδρεια στην Μπαχνάσα και το Ασμουνέϊν.
Πτολεμαϊκή περίοδος (3ος-2ος αιώνας π.Χ.)/ Γκαμπάρι, Αλεξάνδρεια/ Ασβεστόλιθος




Ένα από τα πολλά σημεία, όπου ο επισκέπτης μπορεί να διαβάσει με την μέθοδο Μπράϊγ, ή να ακούσει από την ειδική εφαρμογή, την ξενάγηση του Μουσείου





Είσοδος σπιτιού από το Μπάτν Χέριτ (Θεαδέλφεια)


Στις πόλεις και τα χωριά του Φαγιούμ, τα σπίτια των ευπόρων διακρίνονταν από τις πέτρινες εισόδους ανάμεσα σε τοίχους με τούβλα από λάσπη. 
Αυτό το πέτρινο κατώφλι βρέθηκε σ' ένα ευρύχωρο σπίτι στο Μπάτν Χέριτ κατά τις ανασκαφές του Ευαρίστο Μπρέσσια (περίπου 1903-1937) εκεί. Αποτελείται από δύο Αιγυπτιακούς κίονες με λωτόμορφα κιονόκρανα και Αιγυπτιακό κοίλο ανώθυρο.
Η χρήση πέτρας μαζί με τούβλα από λάσπη στην οικιακή αρχιτεκτονική ήταν βαθιά ριζωμένη στην Ελληνική, όπως και στην Αιγυπτιακή αρχιτεκτονική παράδοση.
Πτολεμαϊκή περίοδος (1ος αιώνας π.Χ.)/ Μπάτν Χέριτ, Φαγιούμ/ Ασβεστόλιθος  



                                    


Τιμητική στήλη του Πάρι


Η επιγραφή σ' αυτή την στήλη καταγράφει δύο αποφάσεις που ελήφθησαν από το συνδικάτο των ιδιοκτητών γης της πόλης Ψενάμοσις (σύγχρονο Κομ Ελ Τουγκάλα), γιά να τιμήσουν τον Πάρι, κυβερνήτη της πόλης, γιά την δωρεά γης προς ανέγερση γυμνασίου και αίθουσας συναντήσεων.

Η πρώτη απόφαση ορίζει να στηθούν δύο αγάλματα του Πάρι στο γυμνάσιο και την αίθουσα και να διακοσμούνται με στεφάνια λουλουδιών σε συγκεκριμένες επετείους. Μιά μπρούντζινη στήλη να τοποθετηθεί στην είσοδο της αίθουσας εις αναγνώρισιν των δωρεών του. 

Η δεύτερη απόφαση (πέντε χρόνια αργότερα) αναφέρεται στην φιλοτέχνηση ενός πορτραίτου του Πάρι κοσμημένου με στεφάνια, προς τιμήν του σε γιορτή στην πρωτεύουσα, Αλεξάνδρεια. Τα μέλη του συνδικάτου υπόσχονται να συνεχίσουν τις προσφορές στον τάφο του Πάρι, μετά τον θάνατό του.

Η επιγραφή καταδεικνύει πόσο υψηλά αποτιμούσε η Ελληνική κοινωνία την προσφορά στην δημόσια ζωή και ιδιαίτερα στα ιδρύματα εκπαίδευσης, όπως το γυμνάσιο.
Πτολεμαϊκή περίοδος (62 π.Χ)/ Κόμ Τουγκάλα, αρχαία Ψενάμοσις/ Διοίκηση Μπεχέρας / Ασβεστόλιθος



                                 


Μέρος αγάλματος ποιητή

Η Αλεξάνδρεια ήταν ένα πολιτιστικό κέντρο από την ίδρυσή της στην αρχή της Πτολεμαϊκής περιόδου.
Ήλξε διανοούμενους και φιλόσοφους του αρχαίου κόσμου. Τα κτίριά της στόλιζαν αγάλματα ποιητών.

Σε αυτό το διασωθέν μέρος του αγάλματος, ο εικονιζόμενος, πιθανόν ποιητής, παρουσιάζεται σε στάση βαθιάς σκέψης μπροστά στην θεία Μούσα της ποιήσεως.
Ρωμαϊκή περίοδος ( πρώϊμος 3ος αιώνας μ.Χ.)/ Αγνώστου προελεύσεως/ Ασβεστόλιθος






Άγαλμα μιάς Μούσας, πιθανόν της Ευτέρπης ;


Παριστάνεται μία από τις Μούσες, θεότητες της έμπνευσης, γιά την λογοτεχνία και τις τέχνες στον Ελληνικό πολιτισμό.
 Το άγαλμα είναι ένα από τα σπάνια δείγματα γλυπτού από την Πτολεμαϊκή και Ρωμαϊκή Αίγυπτο με την υπογραφή του γλύπτη, Απολλώνιου, υιού του Απολλόφανου. Δεν γνωρίζομε τίποτε άλλο γι' αυτόν.
 
Απεικονίζει ιστάμενη γυναίκα που μπορεί να κρατούσε φλάουτο στο αριστερό της χέρι, όπως το άγαλμα της Ευτέρπης, θεάς της λυρικής ποίησης, από τον Μέλιτο.
Ρωμαϊκή περίοδος ( μέσον του 2ου αιώνα μ.Χ.)/ ίσως από το Ασσιούτ/ Μάρμαρο



                                           


Άγαλμα διανοουμένου

Απεικονίζει άνδρα που φορά το Ελληνικό ιμάτιον, με τον τρόπο των σοφιστών, ή των διανοουμένων.
Μπορεί λοιπόν να είναι κάποιος μορφωμένος Έλληνας της ανώτερης τάξης. 
Ανακαλύφθηκε σε δημόσιο λουτρό της πόλης Τρούγκα, αλλά η τεχνοτροπία του ταιριάζει με τον τρόπο απεικόνισης του αυτοκράτορος της εποχής στην Αλεξάνδρεια, σ' αυτήν την περίπτωση με το πορτραίτο τέταρτου τύπου του Μάρκου Αυρηλίου.
Ρωμαϊκή περίοδος (180-190 μ.Χ.) /Κομ Τρούγκα (αρχαία Ψενεμφάλα), Μπεχέρα/ Μάρμαρο 





Άγαλμα ποιητή ή διανοουμένου

Αυτός ο αδριάντας είναι ένα από τα τελευταία Ρωμαϊκά γλυπτά από την Αίγυπτο.
Η στάση αυτού του άνδρα, που φορά ένα Ελληνικό ιμάτιο, με το δεξί χέρι αναδιπλωμένο μέσα σ' αυτό, ήταν ένα απομεινάρι του Ελληνικού πολιτισμού, υποδεικνύοντας τον σκεπτόμενο άνθρωπο.
Αυτός ο τύπος αγάλματος έδειχνε τον αγαθό, μορφωμένο πολίτη που πλησιάζει ήσυχα και μιλά με απαλή φωνή.
Ρωμαϊκή περίοδος(4ος αιώνας μ.Χ.)/ Μίνετ ελ Μπάσαλ, Αλεξάνδρεια/ Μάρμαρο


                 




Το Λαγείον Στάδιον στην αρχαία Αλεξάνδρεια



Το Γυμνάσιον


Το γυμνάσιο ήταν χώρος προπονήσεων, ενώ οι αγώνες γίνονταν στο Στάδιο. Γυμνάσια υπήρχαν σε αφθονία. Ο Πτολεμαίος Σωτήρ έχτισε στάδιο, ονομαζόμενο Λαγείον, στο όνομα του πατέρα του, δίπλα στο Σεράπειον. Τα υπολείματά του καταγράφηκαν από την Ναπολεόντεια εκστρατεία.

Γυμνάσια χτίστηκαν και αλλού στην Αίγυπτο, ακόμη και σε μικρά χωριά που κατοίκησαν οι Έλληνες, ώστε να εξασφαλίσουν Ελληνική μόρφωση στα παιδιά τους. Οι εφηβικοί αγώνες ήταν η περηφάνεια κάθε πόλης στην Ρωμαϊκή Αίγυπτο. Τους συναντούμε στην Μέμφιδα, το Ασμουνέν, Σεχ Αμπάντα, Ναύκρατη, Φαγιούμ και Τελ Αλ Μεκντάμ.
Το Γυμνάσιο έχει συνήθως στίβο δρομέων και αυλή με κιονοστοιχία γιά την προπόνηση στην πάλη, όπως μας δείχνει η αναπαράσταση Γυμνασίου σε λάμπα λαδιού. 

Το να ιδρύσεις ένα Γυμνάσιο ή να υπάρξεις Γυμνασίαρχος, ήταν μιά αξιοσημείωτη δημόσια αγαθοεργία και η συνεισφορά άξιζε δημόσιο έπαινο με αφιέρωση αγάλματος, ή επίγραμμα σε τιμητική στήλη.
Οι νικηφόροι αθλητές στις Ολυμπιάδες ετιμώντο ιδιαιτέρως και έφθαναν μέχρι και επίτιμα μέλη του Μουσείου.

Οι Αλεξανδρινοί αθλητές μονοπωλούσαν τους αγώνες δρόμου και τα βαρέα αθλήματα πάλης και πυγμαχίας την Ρωμαϊκή εποχή. 
Την ίδια εποχή η Αλεξάνδρεια ήταν πατρίδα του μεγαλύτερου αριθμού Ολυμπιονικών μέσα στον Ελληνικό κόσμο. 
Οι Αλεξανδρινοί, ήταν το 24,3 % του συνόλου των Ολυμπιονικών, την περίοδο μεταξύ 181 και 393 μ.Χ. οπότε ο Θεοδόσιος ο Μέγας απαγόρεψε τους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Ωστόσο, αυτές οι Ελληνικές αθλητικές δραστηριότητες ήταν απρόσιτες στον μέσο Αιγύπτιο, εκτός από αυτούς που υιοθετούσαν τον Ελληνο-Αιγυπτιακό τρόπο ζωής.
Είναι αξιοσημείωτο ότι οι γραπτές πηγές στην Αιγυπτιακή δημοτική, στερούνται παντελώς λεξιλογίου σχετικού με τα Ελληνικά αθλήματα και τις θεατρικές παραστάσεις.





Διάσημα αγάλματα αθλητων και παραστάσεις σε αγγεία






Ανάγλυφο αθλητή

Αυτό το ανάγλυφο απεικονίζει κεφαλή και στέρνο που πρέπει να ήταν μέρος επιτύμβιας στήλης αθλητού που πέθανε πρόωρα. Η προφανής σωματική δύναμη, οι προεξέχοντες μυς φωτίζουν την σχέση του με την άθληση. Η σύνδεσή του με το Γυμνάσιο καταδεικνύεται με το δοχείο λαδιού και το κηρύκειον του Ερμού.
Ρωμαϊκή εποχή ( πρώιμος 3ος αιώνας μ.Χ.)/ Κένα/ Ασβεστόλιθος




                  


Ο Διόνυσος και το Θέατρο


Οπουδήποτε πήγαιναν οι Έλληνες, το θέατρο και οι παραστάσεις του άνθιζαν σε όλες τις μορφές τους. Ηθοποιϊα, μουσική, χορός. Τα θέατρα ήταν ιερά στον Διόνυσο, που εμφανίζεται εδώ, σε αμφίπλευρη μορφή, στεφανωμένος με κισσό. 
Η δεύτερη μορφή δεν έχει ταυτοποιηθεί και ίσως ανήκει σε θεατρικό χαρακτήρα.
Ρωμαϊκή περίοδος (1ος-2ος αιώνας μ.Χ.)/ Άγνωστη προέλευση/ Ασβεστόλιθος






Ένας ηθοποιός στον ρόλο σκλάβου, ικέτη σε βωμό


Αυτό το αγαλματίδιο απεικονίζει ηθοποιό με κωμική μάσκα και στόμα σε σχήμα τρομπέτας. Φορά κοντό χιτώνα που αποκαλύπτει την χοντρή του κοιλιά. Παίζει τον ρόλο ενός σκλάβου που καταφεύγει ικέτης σε βωμό, ώστε ν' αποφύγει την τιμωρία του αφέντη του.
Ο τύπος αυτός μπορεί να πρωτοεμφανίστηκε τον 4ο αιώνα π.Χ. αλλά άνθισε στην Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο. Πιθανόν κατά τον τύπο του σκλάβου Ντάος στην εναρκτήρια σκηνή της   "Περίνθειας" του Μενάνδρου. Το πρόσωπο δείχνει ανάμικτη έκφραση πονηριάς και θριάμβου.
Πτολεμαϊκή περίοδος ( 250-200π.Χ.)/ Έζμπετ Μαχλούφ, Χάντρα, Αλεξάνδρεια/ Φαγιάντσα



Τώρα φθάσαμε στα νεκρικά έθιμα που ήρθαν από την πάνω μεριά της Μεσογείου και τον τρόπο που προσαρμόστηκαν εδώ.









Υπολείμματα Ανθρωποειδών φερέτρων

Μερικές φορές νεκρικά προσωπεία, επεκτείνονταν γιά να περιλάβουν ένα μέρος του στέρνου.
Κατόπιν ενωνόταν με το υπόλοιπο της κατασκευής που περιλάμβανε την μούμια.
Αξιοσημείωτα, το μείγμα λινού και γύψου (καρτοννάζ), ήταν πολύ συνηθισμένο μετά την εξάπλωση της μουμιοποίησης μεταξύ Ελλήνων και Ρωμαίων, ακόμη και στην Αλεξάνδρεια.

Ένα επιχρυσωμένο προσωπείο περιλαμβάνει τμήμα του στέρνου μιάς γυναίκας. Κάποτε ανήκε στην μούμια της. Η περιοχή του στέρνου είναι διακοσμημένη με γεωμετρικά σχήματα και δύο μάτια Ούτζατ σε κάθε πλευρά, πάνω από ένα σήμα ΝΒ. Τα μάτια είναι ένθετα.
Πτολεμαϊκή και Ρωμαϊκή περίοδος ( 1ος αιώνας π.Χ- 1ος μ.Χ.) / Άγνωστη προέλευση/ Γύψος, γραμμές και εφυαλώσεις.






Μούμια από λινό και γύψο


Ένα ανθρωπόμορφο φέρετρο από λινό και γύψο (καρτοννάζ). Το πρόσωπο, πιθανότατα με επιχρυσώσεις, έχει τώρα χαθεί. Το σώμα είναι διακοσμημένο με Αιγυπτιακές νεκρικές σκηνές. Η πλέον αξιοσημείωτη είναι αυτή με το μεγάλο περιδέραιο με το κεφάλι του Ώρου και δύο απεικονίσεις  ανθρωποκέφαλων πουλιών Μπά.
Η επόμενη σκηνή δείχνει δύο φιγούρες του ταύρου Άπι, πάνω από έναν Αιγυπτιακό πυλώνα με το έμβλημα Κέπερ, σύμβολο της ανάστασης. Η επόμενη, έναν ιερέα με μάσκα του Άνουβι, ενώ η Ίσις και ο Νέφθυς, περιβάλλουν τον νεκρό που έχει την μορφή του Όσιρι.
Στην δεξιά μεριά εμφανίζεται ένας άλλος ιερέας με δύο φτερά στην κεφαλή του, φορώντας δέρμα λεοπάρδαλης, να διαβάζει ευχή από πάπυρο. 
Ακολουθεί ένας φτερωτός δαίμονας-προστάτης, δίπλα σε δύο αγελαδόμορφες φιγούρες του Αθόρ. 
Άλλη σκηνή αναπαριστά τον Θώθ και τον Ώρο σε καθαρμό του νεκρού.
Ρωμαϊκή περίοδος (2ος αιώνας μ.Χ.)/ Σίουα, Μάρσα Ματρούχ/ Λινό, γύψος και οργανικές ύλες.










Μούμια με ζωγραφιστό πορτραίτο (λεγόμενο Φαγιούμ)


Ο νεαρός άνδρας στρέφει  το κεφάλι του ελαφρά αριστερά. έχει κατσαρά μαλλιά και γένι. Το γυμνό στήθος, οι ώμοι, οι μυς, υποδεικνύουν αθλητή. Οι λινοί επίδεσμοι, έχουν τυλιχτεί σε σχέδιο  συγκλινόντων ρόμβων. Στο κέντρο τους χρυσωμένα σφαιρίδια.
Ρωμαϊκή περίοδος (150-180 μ.Χ.)/ Άγνωστη προέλευση/ Λινό, γύψος, ξύλο και οργανική ύλη.





Από την ματιά του μοναδικού "Φαγιούμ" δεν ξεφεύγει τίποτε !








Νεκρικές μάσκες και υδρίες ατενίζουν και αντικαθρεφτίζονται στις κρυστάλλινες προθήκες







Πήλινο αντίγραφο από χαρακτηριστικές Μακεδονικές μεταλλικές νεκρικές υδρίες. Προηγείται χυτό καλούπι, στο οποίο προστίθενται οι ανάγλυφες διακοσμήσεις και ψήνονται και πάλι.Στο τέλος προστίθενται τα χρώματα. 
Σε αυτή την μοναδική υδρία σε μέλαν χρώμα, γυναικείες φιγούρες εναλλάσονται με κεφαλές Αθηνάς. Στολίζεται με δύο ζώνες με λευκά φύλλα κισσού. 
Το κάλυμμα καταλήγει σε άγαλμα "Τανάγρας". Βρέθηκε στην Ιμπραημία.





Δεξιά μαρμάρινες σαρκοφάγοι. Στο βάθος αριστερά κάλυμμα σαρκοφάγου από πορφυρίτη λίθο, προορισμένο γιά Αυτοκράτορες. Παρόμοιες σαρκοφάγοι εκτίθενται έξω από την Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη.


Σαρκοφάγος διακοσμημένη με  τον Διόνυσο και τον Ηρακλή

Σαρκοφάγοι διακοσμημένες με γιρλάντες ήταν συνηθισμένες και ήταν μέρος της νεκρικής λατρείας και των τελετουργικών. Τις γιρλάντες συνήθως κρατούσαν μυθολογικές φιγούρες όπως ο Διόνυσος και ο Ηρακλής, σύμβολα και οι δύο της νίκης πάνω στον θάνατο και της αιώνιας ευλογημένης ζωής.
Η κεφαλή της Μέδουσας εμφανίζεται μερικές φορές ως σύμβολο προστασίας.
Ρωμαϊκή περίοδος (2ος αιώνας μ.Χ.)/ Τουρκικό κοιμητήριο, Καϊρο/ Μάρμαρο



Ακολουθεί η σαρκοφάγος της "Αριάδνης"













Η σαρκοφάγος με τον μύθο της Αριάδνης. Βρέθηκε στο Μεξ, έξω από την Αλεξάνδρεια.

Αυτή η σαρκοφάγος σκαλίστηκε σε εισαχθέν μάρμαρο γιά την ταφή εξέχοντος προσώπου. 
Οι πλευρές της έχουν διακοσμηθεί με τον μύθο της Πριγκήπισσας Αριάδνης, που εγκαταλείφθηκε από τον θρυλικό ήρωα Θησέα στο νησί της Νάξου. Εκεί συνάντησε τον Διόνυσο που την αγάπησε και την παντρεύτηκε.
Ο θρύλος, έγινε το σύμβολο της καλής ανθρώπινης ψυχής, που λαμβάνει την καλύτερη ανταμοιβή, έστω και αργά.
Εμφανίζονται και άλλες Διονυσιακές σκηνές, όπως αυτή του θριάμβου του επί του Ηρακλέους και σκηνές πατήματος σταφυλιών.
Ρωμαϊκή περίοδος ( 2ος αιώνας μ.Χ.)/ Μέξ, Αλεξάνδρεια/ Μάρμαρο



Να σημειώσω εδώ τις "άθικτες" και αξεπέραστης τέχνης μαρμάρινες Ελληνιστικές σαρκοφάγους που ανακαλύφθηκαν από τον ονομαστό Οθωμανό αρχαιολόγο Οσσμάν Χάμντι Μπέη περί τα τέλη του 19ου αιώνα στην Συρία και εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης.




Άγαλμα τύπου Διός από πορφυρίτη.



Τώρα η προσέγγιση του Μουσείου στην Κοπτική τέχνη, που συμπίπτει στις απαρχές της με την Βυζαντινή περίοδο








Το άγαλμα αυτό προέρχεται από την όαση της Σίουα, τον 4ο αιώνα μ.Χ.
Οι ειδικοί το βρίσκουν Αλεξανδρινής τεχνοτροπίας.
Εμένα πάλι μου θυμίζει τα γλυπτά Ελληνορωμαϊκής επιρροής στο Αφγανιστάν.













Τα περίφημα Κοπτικά υφάσματα










Ο Άγιος Μηνάς με δύο γλυκύτατα καμηλάκια




Μιά Χριστιανική μούμια

Παρ' όλη την καταδίκη των παλαιών τρόπων συντήρησης των σωμάτων των μαρτύρων από τον Άγιο Αθανάσιο στις επιστολές του μεταξύ 379-380 μ.Χ., η μουμιοποίηση, ή μάλλον η αποξήρανση, συνεχίστηκε στην Βυζαντινή περίοδο. 
Πολλές μούμιες βρέθηκαν χρονολογούμενες μέχρι και τον 7ο αιώνα σε Αιγυπτιακές τοποθεσίες, συμπεριλαμβανομένου του Φαγιούμ. Η τεχνική συνίστατο στην προσθήκη νατρίου γύρω από το σώμα και ανάμεσα στα διαδοχικά σάβανα του νεκρού.
Αντί του εθίμου της τοποθέτησης των ζωτικών οργάνων σε Κανωπικά αγγεία, τώρα προστίθεται νάτριο και μέσα στο σώμα. Οι κορδέλλες σε ρομβοειδή σχήματα σε συνδυασμό με τον χριστιανικό σταυρό με μαύρο μελάνι στο στήθος δείχνουν την μετάβαση από την παγανιστική στην χριστιανική  εποχή.





Σπάραγμα ταφικής διακόσμησης

Αυτό το ανάγλυφο παρουσιάζει μιά θηλυκή μορφή μέσα σε στεφάνι δάφνης με προσωποποιημένα χαρακτηριστικά. 
Δίπλα στην κυρία, στέκεται φτερωτός άγγελος σε μετωπική στάση, πράγμα που υποδεικνύει ότι το ανάγλυφο κοσμούσε Χριστιανικό τάφο. Η χειρονομία του δεξιού χεριού της κυρίας παραπέμπει σε αρχαία Ελληνική και Ρωμαϊκή παράδοση απεικόνισης κυριών αριστοκρατικών οικογενειών.
Βυζαντινή περίοδος (4ος αιώνας μ.Χ./ Μπαχνάσα ( Αρχαία Οξύρρυνχος), Μίνια/Ασβεστόλιθος





Προτομή Αυτοκράτορα

Αυτή η προτομή, ίσως ένα από τα τελευταία Ρωμαϊκά αυτοκρατορικά γλυπτά που προέρχονται από την Αίγυπτο, απεικονίζει έναν από τους συν-αυτοκράτορες του Διοκλητιανού στην Τετραρχία. 
Φορά ένα Παλουνταμέντουμ καρφιτσωμένο πάνω από τον δεξί του ώμο.
Το μπούστο μοιάζει να κατασκευάστηκε σε Αλεξανδρινό εργαστήρι καθώς ο κάλυκας της ακάνθου είναι ένα κοινό μοτίβο στα εργαστήρια της πόλης.
Το γλυπτό αντικατοπτρίζει τις ύστερες Ρωμαϊκές τεχνοτροπίες, όσον αφορά την πλήρη μετωπική στάση και την έντονη γραμμική χάραξη ματιών, γενειάδας και μαλλιών.
Ρωμαϊκή περίοδος (297-305 μ.Χ.)/ Άγνωστης προέλευσης/Ασβεστόλιθος




Ανάγλυφα από κόκκαλο και ελεφαντόδοντο


Η Αλεξάνδρεια ήταν ένα σημαντικό κέντρο γλυπτικής σε κόκκαλο και ελεφαντόδοντο. Οι χαυλιόδοντες έρχονταν από την Αφρική μέσω των λιμανιών της Ερυθράς θάλασσας. Εξάγονταν με μεγάλο κέρδος, ή σκαλίζονταν στην πόλη. 
Αυτά τα γλυπτά χρησιμοποιούνταν κυρίως γιά επένδυση ή ένθεση στην επιπλοποιϊα, μερικές φορές και σε κουτιά γιά πολύτιμα, ή ιδιωτικά αντικείμενα. 
Η συσσώρευση της εμπειρίας των σκαλιστών ελεφαντόδοντου και κοκκάλου στους αιώνες, στάθηκε πολύτιμη γιά τα Αλεξανδρινά εργαστήρια.
Τα θέματα της διακόσμησης έχουν πλούσια ποικιλία. Ελληνικές και Ρωμαϊκές θεότητες, Αφροδίτη, Έρως, Νίκη, Διόνυσος, οι Νύμφες κ.ά. 
Υπάρχουν επίσης αντικείμενα που αναπαριστούν αρχιτεκτονικές όψεις, που συμβολίζουν την εκκλησία, Χριστιανικά θέματα, πουλιά, άνθινες διακοσμήσεις.
Ρωμαϊκή και Βυζαντινή περίοδος (2ος-7ος αιώνας μ.Χ.)/ Αλεξάνδρεια, Μοχάρεμ Μπέϋ, Ρακώτις, Σεράπειον, Κομ Τρούγκα, Μπουχέϊρα, Φαγιούμ, άλλες άγνωστες προελεύσεις/ Ελεφαντόδοντο, κόκκαλο. 




Ανθρωπόμορφα κεραμικά αγγεία


Αυτά τα αγγεία παρουσιάζουν διακριτές τεχνικές Κοπτικής κεραμικής, καθώς κατασκευάστηκαν με την τεχνική του τροχού, με πρόσθετα ανθρωπόμορφα χαρακτηριστικά και επίθεση μαύρου ή κόκκινου χρώματος.
Γραμμικές ή άνθινες διακοσμήσεις χαράχτηκαν κατόπι στα κοίλα μέρη. Αυτά τα αγγεία είχαν κυρίως οικιακή χρήση, ως επιτραπέζια σκεύη.
Βυζαντινή περίοδος (4ος-7ος αιώνας μ.Χ.)/ Κεραμικά/ Αγνώστου προελεύσεως.





Ανάγλυφο με τον μύθο της Λήδας

Εργαστήρια γλυπτικής στην Ιχνάσια και την Μπαχνάσα παρήγαγαν πολλά ανάγλυφα με Ελληνικά μυθολογικά θέματα. Η Λήδα και ο Ζεύς ως κύκνος, παρουσιάζονται σε αυτό το ανάγλυφο, με τον Έρωτα πλάϊ τους, να κρατά το πόδι της Λήδας.
Αυτά τα εργαστήρια εξυπηρετούσαν Χριστιανούς και μή, οπότε εξηγείται και η επιμονή τους σε αυτά τα θέματα στην Κοπτική τέχνη.
Βυζαντινή περίοδος (4ος-5ος αιώνας μ.Χ.) /Άγνωστη προέλευση/ Ασβεστόλιθος





Τμήμα αρχιτεκτονικού διαζώματος

Αυτό το διάζωμα εικονίζει δύο ημίγυμνες γυναίκες που ακουμπούν σε ευρύ βάζο γεμάτο με φρούτα περιστοιχιζόμενες από άνθινες διακοσμήσεις. Ένα στεφάνι αριστερά μπορεί κάποτε να έφερε σταυρό. 
Η Άρμαντ ήταν η πρωτεύουσα του 4ου Νομού της Άνω Αιγύπτου στην Δυναστική περίοδο. Υπολείμματα ενός ναού του Μοντού και ένα Μαμμίσι (Κοπτική λέξη που σημαίνει γέννηση) - ναϋδριο γέννησης, της εποχής της Κλεοπάτρας της 7ης, ανακαλύφθηκαν εκεί. 
Γραπτές πηγές αναφέρουν τους ναούς του Άτουμ, Όσιρις-Βωχείς, με δρόμο, ένα ναό της αυτοκρατορικής λατρείας (Καισάρειον) και ένα Μοναστήρι του Άμπα Τυράννος από την Βυζαντινή περίοδο.
Βυζαντινή περίοδος (5ος-6ος αιώνας μ.Χ.) / Άρμαντ (αρχαία Ερμούθις), Λούξορ/ Ασβεστόλιθος





Ο Καλός Ποιμήν 


Ο νεαρός κριοφόρος βοσκός έχει μακρά παράδοση στην παγανιστική τέχνη, αλλά έγινε αγαπημένο συμβολικό θέμα της Βυζαντινής τέχνης. Ο Καλός Ποιμήν απεικονίζει τον Σωτήρα του ποιμνίου του και είναι συχνό θέμα στην Χριστιανική τέχνη. Αυτό το γλυπτό χρησιμοποιούνταν ως στήριγμα τράπεζας σε ναό ή μεγάλο σπίτι.
Βυζαντινή περίοδος (4ος αιώνας μ.Χ.) / Μάρσα Ματρούχ (αρχαίο Παραητώνειον)/ Μάρμαρο



Ώρα γιά ένα ευπρόσδεκτο διάλειμμα στο λαμπερό αίθριο του Μουσείου.





Όπως όλο το Μουσείο έχει άριστη προσβασιμότητα και γιά το κοινό με κινητικές δυσκολίες.

Να αναφέρω εδώ ότι η προσπάθεια γιά άψογη καθαριότητα τόσο στο Μουσείο, όσο και στα γύρω οικοδομικά τετράγωνα, είναι συγκινητική.

Στο αίθριο προσφέρονται  διάφοροι καφέδες και τσάγια, χυμοί λεμονιού μπανζαχίρι, μάνγκο (με ολόκληρα κομμάτια φρούτου, μμμ...) και θαυμάσια κέϊκ, γνωστής αλυσίδας υψηλής ποιότητας. 
Το προσωπικό, εξαιρετικά εξυπηρετικό.

Λειτουργούν δύο μικρά καταστήματα αναμνηστικών, αλλά χωρίς κατάλογο του Μουσείου ή άλλες σχετικές εκδόσεις. Η Αιγυπτιακή χειροτεχνία, όταν θέλει, είναι ασύγκριτη, οπότε αναμένομε κάτι αντάξιό της, ανάλογο του GEM (Grand Egyptian Museum) στο Κάϊρο, ίσως με λιγότερο απαγορευτικές τιμές.
Επίσης μία σοκολατερί που δεν δοκίμασα.



  









Η  προέλευση των κιόνων, είναι από ναό δυτικά της Αλεξάνδρειας, λίγο πριν το Άγκαμι





Πτολεμαία Βασίλισσα, που κοσμούσε την είσοδο του Φάρου, μαζί με τον σύζυγό της.
Ανασύρθηκαν και οι δύο από την θάλασσα. Μετά από αιώνες έχουν χωρισθεί, εκείνος κοσμεί την είσοδο της Bibliotheca Alexandrina. Καθήκον, το πεπρωμένο των Βασιλέων !


Ανεβαίνομε στον 2ο όροφο





Αφιέρωμα στον Νείλο, την πορεία, την χαρτογραφία του και την απεικόνισή του από την Ελληνιστική και Ρωμαϊκή τέχνη.




Ο Νείλος απεικονίζεται ως θεός-ποταμός, ανακλινόμενος, σε βάση που αναπαριστά βραχώδες τοπίο. Ένα πουλί και δυό παιδιά, το ένα κρατώντας ένα κλαδί, ξεπροβάλλουν από το αριστερό του πλευρό.
Το στρογγυλό άνοιγμα στο κέντρο της βάσης υποδεικνύει ότι αποτελούσε μέρος κρήνης. Βρέθηκε στο Γκαμπάρι της Αλεξάνδρειας.





Αυτή η προτομή, παριστά τον Νείλο ως ηλικιωμένο άνδρα με μακριά μαλλιά, φορώντας το Ελληνικό ιμάτιον και κρατώντας στο αριστερό χέρι ένα κενό κέρας Αμάλθειας. 
Πιστεύεται ότι κοσμούσε ναό, ή άλλο δημόσιο κτίριο στην Κάνωπο.




Αυτά τα δύο εκθέματα μου θύμισαν ακαριαία, το έργο γλύπτη ίσως του 19ου αιώνα, που βλέπομε εδώ στο ξενοδοχείο "Σέσιλ" της Αλεξάνδρειας, πάνω σε έπιπλο "εποχής", κοσμημένο με ραδιοκασετόφωνο εντελώς άλλης εποχής (Φωτογραφία Αλ. Καλλιανιώτη, 2009).






Οικοσύστημα του Δέλτα




Ο Νείλος


Οι Αιγύπτιοι λάτρευαν τον Νείλο τον αποκαλούσαν "ιτρω" (Αιγυπτιακή λέξη γιά ποταμό). Πίστευαν ότι επήγαζε από τις σπηλιές της περιοχής Γκάμπαλ ελ Σιλσίλα, νότια του Πρώτου Καταρράκτη, όπου λατρεύονταν μόνο στην Δυναστική περίοδο.
 Ο θεός Χάπι ενσάρκωνε τον Νείλο και θεωρείτο ο πατέρας όλων των όντων. Ο Χάπι απεικονίζονταν ως άνδρας με προεξέχουσα κοιλιά και βαρυά στήθη, συμβολίζοντας την γονιμότητα.
Ο Χάπι εικονίζεται συχνά εκτελώντας την Τελετουργία της Ενοποίησης των δύο γαιών, "Σαματάουϊ" συνδέοντας τον Βόρειο Νείλο (πάπυρο) με τον Νότιο (λωτό), ως έκφραση του κεντρικού του ρόλου στην ενοποίηση της Αιγύπτου.

Στην αρχαιότητα ο Νείλος είχε 7 κλάδους, ο ανατολικότερος των οποίων ήταν ο Πηλουσιακός που τελειώνει στην σύγχρονη Φαράμα και ο δυτικότερος ήταν ο Κανωπικός δίπλα στο σημερινό Αμπουκίρ. Όλοι οι κλάδοι σήμερα έχουν εξαφανιστεί. Μένουν μόνο οι κλάδοι της Ροζέττας και της Δαμιέττας.

Γιά να αναπτύξουν τους πόρους της Αιγύπτου, οι Πτολεμαίοι, φρόντισαν τον Νείλο, εξερευνώντας τις πηγές του και εξασφαλίζοντας την διαδρομή του.
Ίδρυσαν επίσης την λατρεία του Νείλου. Τίτλοι ιερέων του Νείλου εμφανίζονται πρώτη φορά στην βασιλεία του Πτολεμαίου του 2ου και μερικές επιγραφές συνδέουν την λατρεία του με αυτήν του Πτολεμαίου 3ου και της Βερενίκης της 2ης.
Οι γιορτές του Νείλου "Νειλαία", γίνονταν κάθε 22 Οκτωβρίου. Συνεχίστηκαν στην Αίγυπτο μέχρι τουλάχιστον το 436 μ.Χ. όταν η τελευταία γιορτή που μας είναι γνωστή έγινε στο Αλεξανδρινό θέατρο.

Πριν εξαφανιστεί ο Κανωπικός κλάδος του Νείλου στις αρχές του Μεσαίωνα, η Αλεξάνδρεια υδρεύονταν από εκεί, μέσω ενός καναλιού με το όνομα Σέντια, στα νότια της πόλης. Το νερό έρρεε  σ' αυτό το τεχνητό κανάλι που περικύκλωνε την πόλη από νότια προς βορειοδυτικά, εκχέοντας στην Μεσόγειο.
Ο Νείλος δεν ήταν μόνον πηγή νερού γιά την Αλεξάνδρεια, αλλά επίσης και τροφοδότης της πόλης μέσω των αγροτικών προϊόντων που έρχονταν απ' όλη την κοιλάδα. Επίσης ήταν εξαγωγικός δρόμος γιά τα Αιγυπτιακά προίόντα κυρίως το σιτάρι.





Άγαλμα του Νείλου

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι παρίσταναν τον Νείλο με προεξέχουσα κοιλιά και βαριά στήθη, που συμβόλιζαν την γονιμότητα. 
Στην Πτολεμαϊκή και Ρωμαϊκή περίοδο, υιοθετήθηκε η Ελληνική τάση να παριστάνονται οι ποταμοί σε ανακλίνουσα στάση. Ο Νείλος παρίσταται ανακλίνων, ακουμπώντας το χέρι του σε ιπποπόταμο ή μιά Σφίγγα. Συνήθως περιβάλλεται από 16 παιδιά που παραπέμπουν στην γενναιόδωρη πλημμύρα 16 πήχεων. Ο Νείλος εδώ κρατά μέγα κέρας Αμαλθείας, ως πάροχος αφθονίας.
Ρωμαϊκή εποχή (ύστερος 2ος-3ος αιώνας μ.Χ./ Αλ Μοχαμμάρα, Σίντι Μπίσρ, Αλεξάνδρεια / Μάρμαρο





Άγαλμα της Ευθενίας, συζύγου του Νείλου

Στην Ρωμαϊκή περίοδο ο Νείλος απέκτησε σύζυγο, ονόματι Ευθενία, που ενσάρκωνε την ευγονία της Αιγυπτιακής αγροτικής γής,  από την ετήσια πλημμύρα του Νείλου. 
Στις απεικονίσεις της υιοθετείται η ανακλίνουσα στάση του Νείλου. Το χτένισμα και τα ρούχα της Ευθενίας, φέρουν τον χαρακτηριστικό κόμπο στο στήθος και προέρχονται από την Ίσιδα.
Στα δάκρυα λύπης της γιά τον Όσιρι, πιστώνονταν από τους Αιγύπτιους, οι πλημμύρες του ποταμού.
Ρωμαϊκή περίοδος (3ος αιώνας μ.Χ.) /  Άγνωστης προέλευσης / Μάρμαρο





Μωσαϊκό του Αλφειού και της Αρεθούσας


Σ' αυτό το τμήμα μωσαϊκού δαπέδου, ο ποταμός Αλφειός (γιός του Ωκεανού και της Θέτιδας) κυνηγά την Αρεθούσα, ακόλουθο της θεάς Άρτεμης. Η Αρεθούσα παριστάνεται να δραπετεύει με τρόμο κυττάζοντας μπροστά (;).
Σύμφωνα με τον μύθο, ο ποταμός Αλφειός στην δυτική Ελλάδα, ερωτεύθηκε αυτή την νύμφη, μεταμορφώθηκε σε άνθρωπο και την είχε σχεδόν πείσει, όταν η Άρτεμις επενέβη και την μεταμόρφωσε σε πηγή νερού. Το νερό του Αλφειού, πιστού ερωμένου, μετετράπη σε δυνατό ρεύμα, που πέρασε την Αδριατική θάλασσα έως τις Συρακούσες, γιά να ενωθεί εκεί με την πηγή Αρεθούσα.
Ο μύθος συμβόλιζε την πλεύση από την Αθήνα στην Σικελία. Οι Αλεξανδρινοί καλλιτέχνες αγαπούσαν την αναπαράσταση παρόμοιων αλληγορικών θεμάτων.
Το δάπεδο φιλοτεχνήθηκε με την τεχνική των μεγάλων ψηφίδων (όπους τασσελάτουμ).
Ρωμαϊκή περίοδος (3ος αιώνας μ.Χ.)/ Τίμαι (αρχαία Θμουϊς), Ντακαχλία, χρωματιστοί μαρμάρινοι κύβοι.


                                       

Κορμός γυναικείας μορφής

Τέλος 5ου - αρχές 2ου αιώνα π.Χ./ Αλεξάνδρεια/ Ανατολικός λιμένας-Μαζαρίτα/ Λευκό μάρμαρο





Η αγορά 

Κάθε Ελληνική πόλη είχε μιά αγορά, ένα αστικό κέντρο και τόπο συνάθροισης των πολιτών.

Κατ' αρχήν η λέξη σημαίνει τόπο αγοραπωλησιών, αλλά η λειτουργία της κάλυπτε όλες τις δραστηριότητες των κατοίκων. Η Αλεξάνδρεια είχε περισσότερες από μία αγορές. 
Μία εξ αυτών πρέπει να βρισκόταν στο σταυροδρόμι των δύο κυρίων οδών. Στην Ρωμαϊκή περίοδο, εξελίχθηκε σημαντικά σε ευρεία πλατεία, περιβαλλόμενη από κιονοστοιχίες και στις 4 πλευρές της.

Νωρίς το πρωϊ η αγορά βρίθει από πωλητές, περαστικούς και τεχνίτες που θορυβούν αγοράζοντας και πουλώντας, καμμιά φορά με πλειστηριασμούς και καυγάδες. Δίπλα στην αγορά υπάρχουν πάγκοι, καταστήματα χρυσοχόων και φούρνοι. 
Η Αλεξανδρινή αγορά εκοσμείτο με άγαλμα του Ερμή, Έλληνα θεού του εμπορίου. 
Δίπλα της αποθηκεύονταν ο ετήσιος  φόρος  σε καλαμπόκι, έτοιμος να φορτωθεί γιά  την Ρώμη.

Στην αγορά οι κρήνες ήταν τοπόσημα που παρείχαν καθαρό νερό στους επισκέπτες.
Δημόσια κτίρια: ναοί, ιερά, βωμοί των κύριων θεοτήτων της πόλης, ηρώων και ιδρυτών, περιέβαλλαν την αγορά, ή ευρίσκονταν εντός της.
Οι αγορές ήταν ιεροί τόποι και η Αλεξανδρινή δεν ήταν εξαίρεση: ένας Πτολεμαϊκός πάπυρος αναφέρει ότι τα δημοτικά διατάγματα αναρτώνταν εκεί. Αυτοί οι νόμοι προέβλεπαν διπλή τιμωρία γιά όποιον  
παρανομούσε μεθυσμένος στην αγορά. Παρ' όλ' αυτά η πώληση ζεστού κρασιού επιτράπηκε σε αντικατάσταση, ή προσθήκη του Τυχαίου ναού, ή μέρους του.

Σε μιά πόλη σαν την Αλεξάνδρεια, οι γυναίκες είχαν το μερίδιό τους στην δημόσια ζωή. Εσύχναζαν εκεί και μερικές ετιμώντο με αγάλματα κοντά στην αγορά. Από την άλλη, ένας πάπυρος αναφέρει ότι μερικές γυναίκες είχαν υποστεί βία ενώ πουλούσαν κάποια υπάρχοντά τους. Ο Φίλων συστήνει στις κομψές γυναίκες να μην πηγαίνουν στην αγορά πριν το μεσημέρι, ώστε να αποφεύγουν το πλήθος. 

Σε μιά πόλη σαν την Αλεξάνδρεια, στη σκιά του Μουσείου και της Μεγάλης Βιβλιοθήκης, δάσκαλοι και φοιτητές, μαζεύονταν στην αγορά φορώντας τους ελληνικούς χιτώνες τους, πλησίαζαν ήσυχα και άρχιζαν με χαμηλή φωνή τις ήπιες και μακροσκελείς φιλοσοφικές συζητήσεις τους.

Η αγορά ήταν τόπος διάδοσης των νέων και ενημέρωσης περί των κυβερνητικών αποφάσεων. Επίσης ανάγνωσης Αυτοκρατορικών επιστολών ή πιστοποιητικών γεννήσεως Αλεξανδρινών πολιτών.
Εκεί Ρωμαίοι Πρόξενοι και υψηλοί αξιωματούχοι εμφανίζονταν φορώντας τις τόγες και τα υψηλά σανδάλια τους, δίπλα σε στρατιωτικούς με τους καρφιτσωμένους στον δεξί ώμο μακρείς μανδύες και σπαθιά με καταστόλιστες λαβές.









Μωσαϊκό με Νειλοτικές σκηνές


Από τα πιό δημοφιλή θέματα στα Ρωμαϊκά μωσαϊκά και τοιχογραφίες είναι οι σκηνές από τις όχθες του Νείλου. Εδώ απεικονίζεται ένα τοπίο στην Ρωμαϊκή Αίγυπτο.
Κάτω από ένα σκίαστρο βρίσκονται ανακλινόμενοι, δύο άντρες, μιά γυναίκα κι ένα παιδί (;). Δίπλα τους  ένα τραπεζάκι με φαγητά και ποτά, ενώ μπροστά τους ορχείται μιά ημίγυμνη χορεύτρια. 
Δίπλα της δύο δοχεία με κρασί, ένα πουλί και ένας άλλος χορευτής, με τον οποίο ανταλάσσει ματιές. Γύρω από την σκηνή, διάφορα στοιχεία του Νειλοτικού περιβάλλοντος, πουλιά, κροκόδειλοι, ιπποπόταμοι, μιά γιγαντιαία κόμπρα και νάνοι(;). 




Αγάλματα της Μοχαμμάρα (Σίντι Μπισρ)

Μιά κρυψώνα αγαλμάτων ανακαλύφθηκε δίπλα σε μιά ευρύχωρη έπαυλη πλούσιας Αλεξανδρινής οικογένειας στην Μοχαμμάρα, μεταξύ της οδού Γκαμάλ Αμπντ Ελ Νάσσερ και του σιδηροδρομικού σταθμού Σίντι Μπισρ, ανατολικά της Αλεξάνδρειας το 1973.
Τα αγάλματα, αποτελούν μιά ομάδα Ελληνικών και Ρωμαϊκών θεοτήτων και δύο ατομικά πορτραίτα. 
Το πρώτο είναι μιά ιστάμενη γυναικεία φιγούρα που φαίνεται να είναι ιέρεια της Ίσιδας και το δεύτερο χρησιμοποιήθηκε ως κάλυμμα σαρκοφάγου. Και τα δύο έχουν μεγάλη ομοιότητα στα χαρακτηριστικά του προσώπου. φαίνεται ότι αυτή η έπαυλη περιλάμβανε και οικογενειακό τάφο, όπως συχνά αναφέρει ο Στράβων γιά ανάλογες επαύλεις.
Η ομάδα των θεοτήτων περιλαμβάνει αγάλματα του Νείλου, Ασκληπιού, Υγείας, Άρη, Αφροδίτης, έφηβου Διονύσου και Αρποκράτη.
Τα αγάλματα είναι από μάρμαρο εισαχθέν από την Μικρά Ασία ή τα Ελληνικά νησιά. Ίσως έφθασαν ολοκληρωμένα, ίσως πάλι συμπληρώθηκαν και στιλβώθηκαν σε Αλεξανδρινό εργαστήρι. 
Τα περισσότερα από αυτά χρονολογούνται τον ύστερο 2ο, ή πρώϊμο 3ο αιώνα μ. Χ. 
Λόγιοι πιστεύουν ότι η συλλογή μπορεί να τάφηκε με σκοπό την αποφυγή της καταστροφής της μετά το διάταγμα του Θεοδοσίου το 395 μ. Χ. όπου διακήρυττε τον Χριστιανισμό ως την επίσημη και μόνη θρησκεία στην Αυτοκρατορία.
Παρ' όλο που ο Χριστιανισμός στα πρώϊμα στάδιά του δεν αρνείτο στην σκέψη και την τέχνη, την Ελληνική και Ρωμαϊκή κληρονομιά, πολλοί ναοί μετατράπηκαν σε εκκλησίες και πολλά γλυπτά μικρής σπουδαιότητας μπορεί να θεωρήθηκαν άχρηστα.
Στις αρχές του 5ου αιώνα μ.Χ. ο Αλεξανδρινός ποιητής Πάλλας, σε ένα από τα επιγράμματά του, μιλά γιά ένα κατεστραμμένο άγαλμα του Ηρακλή στην Αλεξάνδρεια.









Δείγμα από την τεράστια συλλογή από αρχαίες άγκυρες που δώρησε στο Μουσείο, Έλλην, Αλεξανδρινός συλλέκτης, στις αρχές του 20ου αιώνα.



                     


Η άγκυρα και η εξέλιξή της


Η άγκυρα είναι από τα απαραίτητα εξαρτήματα σε καράβια και βάρκες. Το πρώτο γνωστό υλικό τους ήταν πέτρες και αργότερα προστέθηκε ξύλο ή μέταλλο και τελικά έγιναν εξ ολοκλήρου από μέταλλο.
Τα σχήματά τους άλλαξαν ανά τους αιώνες, ανάλογα με την λειτουργία τους.
Στην αρχή, ήταν μιά μεγάλη πέτρα με ή χωρίς οπή, όπου δένονταν το σχοινί του πλοίου (1και 2). Αγκυροβολούσε το καράβι ανάλογα με το βάρος της και καλούνταν άγκυρα βάρους. Μετά προστέθηκαν ένα ή δύο ξύλινα άγκιστρα στις οπές της πέτρας, ώστε να ακινητοποιούν το καράβι στον βυθό (3 και 4). Υπήρχε η τετράγωνη και η τριγωνική εκδοχή, με διαφορετικό δέσιμο της πέτρας (3,4,5). 
Κατόπιν η πέτρα αντικαταστάθηκε με ξύλο, με ένα ή περισσότερα στελέχη (6,7). Η πέτρα, επανήλθε, αντικαταστάθηκε από το μολύβι και τέλος από τις διάφορες ατσάλινες κατασκευές ( 8-14). 










Ομοίωμα εμπορικού πλοίου κατάφορτο με υποθαλάσσια ευρήματα









. 


Αγαλμα του Διονύσου από την Σάκκα. Βρέθηκε τυχαία το 1934 και τον απεικονίζει φέροντα μίτρα με κέρατα ταύρου να προεξέχουν. Το δεξί του χέρι πιθανόν κρατούσε θύρσο, ενώ το αριστερό δάδα ή σκεύος φωτισμού. Παρόμοια αγάλματα χρησιμοποιούνταν γιά διακόσμηση ή φωτισμό συμποσίων.
Η Σάκκα ήταν ανθηρή πόλη του Δέλτα ( σημερινή περιοχή Κάφρ Ελ Σέχ) και οι ανασκαφές εκεί αποκάλυψαν Πτολεμαϊκά και Ρωμαϊκά λουτρά καθώς και λατρευτικούς ναούς των Πτολεμαίων.




Μέγα το του εμπορίου κράτος







Φθάνομε τώρα στην θάλασσα των νομισμάτων


Εναργέστερη απεικόνιση του πλούτου αυτής της πόλης και χώρας, αρχαιολογικού και εμπορικού, δύσκολο κανείς να φανταστεί, μπροστά στα εκατοντάδες νομίσματα που προβάλλουν κατά κύματα στο οπτικό μας πεδίο, όταν δεν ακολουθούν σχήματα ανέμων, στροβιλιζόμενα γύρω μας.





Μιά υπενθύμιση ίσως ότι η Αλεξάνδρεια αρχαία και σύγχρονη, ζαπλούτισε με όργανο το δαιμόνιο των Ελλήνων ;















Κεφαλή του Μεγαλέξανδρου


Ο Αλέξανδρος υπήρξε ο πρώτος Έλλην ηγεμών που αναπαραστάθηκε αγένειος στα νομίσματα, αγάλματα και την ζωγραφική. Αυτή η κεφαλή τον παρουσιάζει σε νεανική ηλικία, με χαρακτηριστικό χτένισμα σε αναστολή. Η κεφαλή μάλλον στηρίζεται σε συγκεκριμένο πρότυπο Αλεξανδρινού εργαστηρίου και αντιγράφηκε συχνά σε αγαλματίδια γιά λατρευτικούς σκοπούς. Το Κόμ Ελ Άχμαρ (κόκκινο χωριό) απέδωσε ανασκαφικά, πολλά Ελληνικά και Ρωμαϊκά λουτρά και πολλά γλυπτά Ελληνικής και Αιγυπτιακής τεχνοτροπίας (2ος αιώνας π.Χ. δίπλα στην Μαχμουντία, Μπεχέρα).















Κεφαλή της Αρσινόης


Η Αρσινόη Β!, ήταν η πρώτη Βασίλισσα που απεικονίστηκε σε Πτολεμαϊκά νομίσματα, σύζυγος τριών Βασιλέων. Η πρώτη Βασίλισσα με δική της βασιλική λατρεία, καθώς και μουσικούς και αθλητικούς αγώνες προς τιμήν της, τα Αρσινόεια. 
Η κεφαλή είναι από διάφανο πολύτιμο Παριανό μάρμαρο. Πιθανότατα ένα μεταλλικό διάδημα στηρίζονταν στην κόγχη που περιβάλλει το χτένισμά της. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου, πλησιάζουν πολύ την εικόνα της Βασίλισσας στα νομίσματα. Η κεφαλή στρέφεται ελαφρά προς τα αριστερά σύμφωνα με την πρώϊμη Πτολεμαϊκή τεχνοτροπία βασιλικής απεικόνισης.
(Περίοδος300-250 π.Χ. /άγνωστη προέλευση (Συλλογή Σερ Τζων Αντωνιάδη).




Πλούτου συνέχεια: διαδήματα και κοσμήματα Βασιλισσών















Εδώ μιά σκέψη γιά την Αλεξανδρινή Ελένη Σταθάτου, γεν. Κωνσταντινίδη, της οποίας η συλλογή αρχαίων κοσμημάτων λάμπει στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.



                             

     Ευγενής Ρωμαία με κόμμωση στον τύπο                                       Η Ελένη Σταθάτου  
     της Φαυστίνας της πρεσβυτέρας                                                    έργο Μ. Τόμπρου 
     Από την Κωνσταντινούπολη, μέσα 2ου αιώνα μ.Χ.                   Αθήνα, μέσα 20ου αιώνα





Κομψό ζευγάρι ποζάρει γιά την αιωνιότητα






Προτομή τιτλούχου

Στις Ελληνικές πόλεις-κράτη, οι χάλκινες προτομές ήταν προτιμητέες ως τιμητικά αγάλματα. Ελάχιστες έχουν επιβιώσει.

Αυτό το καταπληκτικό κεφάλι με ένθετα μάτια, βρέθηκε με απομεινάρια του σώματος, στην αρχαία Κυνόπολη, που ιδρύθηκε από τους Ρωμαίους στην ανατολική όχθη του Νείλου, απέναντι από την Ντεντέρα, ως σταθμός για τα λιμάνια της Ερυθράς θάλασσας.

Η κεφαλή επιβεβαιώνει την τάση των ιδιωτών να μιμούνται την αυτοκρατορική εικονογραφία στα χαρακτηριστικά του προσώπου και τα χτενίσματα. Αυτή η προτομή συχνά ταυτίζεται με τον Αυτοκράτορα Αδριανό (Κένα, αρχαία Κυνόπολις, 117-140 μ. Χ.)





Η θεά Αφροδίτη ετοιμάζεται γιά το λουτρό της, λύνοντας το αριστερό της σαντάλι. Φορά διάδημα και οφιοειδές βραχιόλι ψηλά στο μπράτσο. Έχει αποθέσει το ρούχο της πάνω σε βάζο, όπου σκαρφάλωσε ο έρωτας έτοιμος να την πειράξει. Πίσω της και δεύτερος έρως ετοιμάζεται αναλόγως.
(Τέλη του 2ου αιώνα μ.Χ. Μοχαμμάρα, Σίντι Μπίσρ, Αλεξάνδρεια).




Το σύμπλεγμα, μας ταξιδεύει στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας, όπου το σαντάλι της θεάς είναι στον αέρα και το πείραγμα αλλιώτικα απειλητικό...



Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, έκθεση Οδύσσειες.



Φτάσαμε τώρα στην μεγάλη συλλογή γατών του Μουσείου, τεράστια απόλαυση γιά τους πολλούς φίλους τους και υπενθύμιση γιά τις συγγένισσές τους στα Ελληνικά νησιά.

















Βουβάστειον

Η ανακάλυψη ναού αφιερωμένου στην Αιγυπτία γάτα-Θεά , Μπάστετ, Βούβαστι στα Ελληνικά, είναι μιά σημαντική επιβεβαίωση της λατρείας Αιγυπτιακών θεοτήτων από τους Έλληνες μετοίκους της Αλεξανδρείας.
Το Βουβάστειον βρισκόταν στην ανατολική παρειά του λόφου Πάνειον ( σημερινή Κόμ Ελ Ντίκκα). Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο η Μπάστετ/Βούβαστις, ήταν το αντίστοιχο της θεάς Άρτεμης. Και οι δύο θεότητες προστάτευαν, τα νεογνά, τα βρέφη, τα μικρά παιδιά και τις λεχώνες. 







                                 Τέλος, γλυστράμε σαν την γάτα από την κύρια είσοδο...




Αποχαιρετούμε το Μουσείο, βγαίνομε να απολαύσομε την γειτονιά, τόσο φρέσκια, σκηνικό λίγων ημερών... ακούγεται σαν ψίθυρος γηραιάς κυρίας:


... όταν ντυθώ κι' όταν βαφτώ, δεν θα με γνωρίζεις...




   












 Φωτογραφίες και κείμενο © Γιάννη Καλλιανιώτη  


Popular posts from this blog

Image
  Φεύγοντας από την Αλεξάνδρεια, φτάνοντας στην Αθήνα (1979)   Μετά την πολύμηνη ανάρρωση από το εγκεφαλικό στην Αλεξάνδρεια του Σπύρου το 1978, το ζεύγος Σπύρου και Αγγελικής Καλλιανιώτη πήρε την   απόφαση για τον επαναπατρισμό. Έτσι θα ζούσαν πλησιέστερα στα παιδιά τους, που ήδη δουλεύαμε στην Ελλάδα, ο αδελφός μου Αλέκος, 27 χρονών, ως Ηλεκτρολόγος μηχανικός στον Βόλο και εγώ ο Γιάννης 24, ως Χημικός μηχανικός στην Αθήνα.  Αίτηση για μετάθεση εις το “Εθνικόν Κέντρον” μετά υπηρεσία 31 ετών στο Γενικό Προξενείο της Ελλάδος στην Αλεξάνδρεια.  Ο πατέρας δεν θέλησε τις εθιμικές αποχαιρετιστήριες δεξιώσεις. Διακριτικός, ευσυγκίνητος, αδύναμος.  Οι συνάδελφοι, λίγοι πιά,   πρόσφεραν έναν κομψό ασημένιο δίσκο με τις υπογραφές τους.       Η Αγγελική έβαλε μπροστά τις μηχανές. Ρευστοποίησε τα δύο ασφαλιστήρια συμβόλαια   που είχαν συνάψει μετά το πρώτο έμφραγμα στα 40 του χρόνια. Αναζήτησε έπιπλα   για το σπίτι του Φαλήρου. Τα υπάρχοντα της   Αλεξάνδρειας, πολύ μεγάλα   για τα 88 μ2 του δ
Read more
Image
                                                                         Destination                                          The Graeco-Roman Museum of Alexandria Text and photos  © Iannis Kallianiotis October 2023. A  narration by an Alexandrian of his first visit of the newly opened Graeco-Roman Museum in Alexandria, Egypt. Updated on October 2024. One of the "sleeping beauties" of the 1960's and 70's. We were still children and passing by, we marveled  upon reading "  ΜΟΥΣΕΙΟΝ " ... Look ! ... its written in Greek! By that time the city's Greek community was fading away, recent archeological excavations were scarce in the city. Tzallas' and Empereur's underwater explorations were to come and reveal brilliant granitic Ptolemaic statues, mosaics and rich remains.  Only the lonely voice of the city's Poet, insisted from the deserted (since 1933) rooms of Rue Lepsius, narrating the city's Hellenistic years, those of Syria, Pentapolis, Lib
Read more