Οι λέμβοι των Φαραώ στο GEM
Οι λέμβοι των Φαραώ στο GEM
Κείμενο και φωτογραφίες © Ιωάννη Καλλιανιώτη, εκτός όπου αναφέρεται διαφορετικά.
Με πληροφορίες από τις πινακίδες του Μουσείου
Είναι 4 Νοεμβρίου 2025 η πρώτη μέρα υποδοχής του ευρέος κοινού στο GEM
Ξεκινήσαμε πρωϊ από την αρχοντική πλατεία Τάλαατ Χάρμπ, υπό το βλέμμα του αδριάντα του Πασά (1867-1941), που ίδρυσε μεταξύ άλλων, την Μπανκ Ελ Άχλυ, την ομώνυμη ποδοσφαιρική ομάδα, τα κινηματογραφικά Στούντιο Μισρ και την Ετζυπταίρ.
Πίσω του, το Γκρόππι επισκευάζεται με διάδημα στο μέτωπό του την βεράντα του Ελληνικού Κέντρου.
Από την βεράντα, η θέα του αστικού Καϊρου μοναδική. Εκεί μας περίμενε ο αγαπητός Μανσούρ με το παλιό του ταξί. Χαμογελαστός ευγενής αποτελεσματικός, ζωντανό GPS, οπως καμαρώνει να λέει.
Χωρίς αυτούς τους καλούς ανθρώπους, η διαδρομή, η περιήγηση, η εξυπηρέτηση θα είχαν εντελώς φτωχότερο, απρόσωπο περιεχόμενο. Αυτός είναι ο μεγάλος πλούτος της Αιγύπτου: οι άνθρωποί της.
Μιά στάση στο ακριβοθώρητο Ζαμάλεκ με τον πλούτο και την τεράστια ποικιλομορφία της αρχιτεκτονικής του κληρονομιάς. Ακριβοθώρητο και δυσφωτογράφητο μιάς και η μεγάλη πλειοψηφία των επαύλεων φρουρείται...
Σε λίγο νάμαστε στο αγαπητό πλέον GEM, την πρώτη μέρα που ανοίγει στο ευρύ κοινό καθώς και στους ξένους δημοσιογράφους και τις τηλεοράσεις. Εννοείται ότι στα επίσημα εγκαίνια της 1ης Νοεμβρίου οι οργανωτές είχαν τον απόλυτο έλεγχο ήχου και εικόνας.
Είναι λίγο πριν τις 10 το πρωί και μέγα πλήθος προχωρά στις πάμπολλες εισόδους με τα ηλεκτρονικά εισιτήρια τυπωμένα ανά χείρας, ή στο κινητό. Η πλατεία εισόδου είναι τόσο μεγάλη που το πλήθος κινείται άνετα.
Στο εσωτερικό του Μουσείου όμως, συνειδητοποιεί κανείς τον όγκο και τον αριθμό ...
Διασχίζομε το γιγαντιαίο χωλ εισόδου με τον Ραμσή Β!, αδιαμφισβήτητο άρχοντα του χώρου.
Κάτι όμως έχει αλλάξει ...
Λίγο πιό πίσω από τον Ραμσή Β!, έχει προστεθεί ένα άλλο ζεύγος Βασιλέων
Βασίλεψαν στην Αίγυπτο αιώνες μετά και η γενιά τους βαστάει από την άλλη μεριά της Μεσογείου.
Πιθανότατα πρόκειται για τον Πτολεμαίο Β! και την Αρσινόη Β!
Τα αγάλματα βρέθηκαν στον θαλάσσιο βυθό μπροστά στον Μεγάλο Ναό του Άμμωνα, στην βυθισμένη πόλη Θώνι-Ηράκλειο που ήκμασε γιά 1.000 χρόνια και σήμερα βρίσκεται υπό την θάλασσα.
Είναι ντυμένοι Αιγυπτιακά και μετά τον θάνατό τους θεοποιήθηκαν.
Η Νέα μεγάλη άφιξη
Πολύ παλαιότερος αυτός ο Βασιλιάς. Ασύγκριτα πλουσιότερος ο χρυσαλαβάστρινος θησαυρός του.
Πέθανε νεώτατος και ο τάφος του παρέμεινε ασύλητος μέχρι το 1922.
5.000 περίπου αντικείμενα από την ταφή του εκτίθενται εδώ.
Πολλά από αυτά γιά πρώτη φορά.
Η εικόνα του πασίγνωστη, όπως και τ'όνομά του.
Μας περιμένει με τον θησαυρό του στις δικές του αίθουσες στα βάθη του Μουσείου.
Γιά να φτάσει κανείς ως εκεί, ταξίδι ολόκληρο.
Θα τον συναναστραφούμε (ούτως ειπείν), στο επόμενο άρθρο, γιά το τέλος της περιήγησής μας.
Εδώ θα επισκεφθούμε διεξοδικά και μακρυά από τα μεγάλα πλήθη
το Μουσείο των Φαραωνικών λέμβων.
Έχομε διασχίσει το τεράστιο χωλ υποδοχής και βγαίνομε στην πίσω αυλή.
Αριστερά το άγαλμα όρθιας θεάς, ή μήπως Βασίλισσας με προσφορές (?), ανάμεσα σε παπύρους. Προεδρεύει σε δεξαμενή νερού
Περιστοιχίζεται από καθιστές θεότητες
Η δεξαμενή του νερού με τα αγάλματα είναι παράλληλη με το Μουσείο των λέμβων
Μακέττα λέμβου στο εσωτερικό του Μουσείου
Μπροστά στο Μουσείο βρίσκονται δύο μακρόστενα αντίγραφα από χώρους αποθήκευσης λέμβων. Μέσα στον καθένα από αυτούς, σε επαφή με την νότια πλευρά της Μεγάλης Πυραμίδας βρέθηκαν οι δύο λέμβοι του Φαραώ Χούφου (καθ'ημάς Χέοπος)
Ο πρώτος περιείχε την συναρμολογημένη λέμβο του Φαραώ που θα δούμε στο Μουσείο
Στεγαζόταν με 41 ασβεστολιθικούς μονόλιθους εκ των οποίων 3 εκτίθενται εδώ (γραμμοσκιασμένοι)
Βάρος εκάστου: μεταξύ 7 και 22 τόνοι
Ο δεύτερος περιείχε την δεύτερη λέμβο που βρέθηκε σε χειρότερη κατάσταση και μελετάται η αποκατάστασή της
Στεγαζόταν με 40 ασβεστολιθικούς μονόλιθους εκ των οποίων 13 εκτίθενται εδώ (γραμμοσκιασμένοι)
Βάρος εκάστου: μεταξύ 7 και 22 τόνοι
Εγγραφές με ιερογλυφικά
Ο επισκέπτης διατρέχει το αντίγραφο του αποθηκευτικού χώρου της λέμβου σαν τούννελ.
Μπαίνομε στο Μουσείο
Ο σχεδιασμός του εντυπωσιακός
Τα πάντα ανακαλούν το υδάτινο στοιχείο
Μακρόστενοι καναπέδες ανακαλούν θαλάσσια κήτη
Οι βάσεις στις τετράγωνες κολώνες είναι άνετα ξύλινα καθίσματα
Στην πινακίδα παρουσιάζεται η τοπογραφία του Μουσείου
Με το λευκό χρώμα, πληροφορίες γιά τα χωνευτήρια των λέμβων
Με το μπλέ, πληροφορίες γιά τον Νείλο
Με την ώχρα, πληροφορίες γιά τις Πυραμίδες
Με το πορτοκαλί, πληροφορίες γιά την ανακάλυψη και μεταφορά της πρώτης λέμβου
Με το κεραμιδί, πληροφορίες γιά την ανακάλυψη της δεύτερης λέμβου
Σε δύο εσωτερικούς τοίχους αμέσως δεξιά, γίνεται λόγος γιά τον Νείλο, τις ανάγκες της ναυσιπλοϊας που γέννησαν τα πλεούμενα.
Κατόπιν πλησιάζομε τις Πυραμίδες και τους άλλους τάφους στους οποίους βρέθηκαν χώροι αποθήκευσης λέμβων, προφανώς γιά την χρήση τους στον άλλο κόσμο.
Τέλος εξετάζονται οι ανασκαφές που οδήγησαν σε αυτές τις ανακαλύψεις με φωτογραφίες εποχής και εξηγούνται τα ευρήματα και όσα μπόρεσαν οι αρχαιολόγοι ν' αποκρυπτογραφήσουν μέχρι τώρα.
Ο Νείλος ρέει από τον νότο προς τον βορρά. Ο αέρας στην κοιλάδα του Νείλου συνήθως φυσά από τον βορρά, έτσι τα πανιά χρησιμεύουν γιά πλεύσεις προς νότο, ενώ τα κουπιά γιά πλεύσεις προς βορρά, προς την Μεσόγειο.
Νησίδες στον Νείλο
Τα πρώτα πλεούμενα στην Αίγυπτο ήταν απλές σχεδίες από καλάμια παπύρων δεμένα σε δεσμίδες. Περίπου το 3.500 π.Χ. άρχισαν να χρησιμοποιούνται ξύλινες βάρκες με κουπιά και τιμόνια, πανιά και ξύλινες καμπίνες .
Σχεδίες παπύρων με κουπιά χρησιμοποιούνταν γιά σύντομες διαδρομές στον Νείλο, ψαρέματα και κυνήγια στους βάλτους του Δέλτα. Ξύλινες βάρκες με κουπιά και πανιά είχαν χαρακτηριστικά κοίλα κελύφη, ενώ οι φορτηγίδες ρυμουλκούνταν πάνω και κάτω στο ποτάμι.
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι είχαν έναν ιδιαίτερο τρόπο να κατασκευάζουν τα πλοία τους, προσαρμοσμένο στην περιβάλλουσα φύση. Πολλά πλοία ήταν σχεδιασμένα γιά αποσυναρμολόγηση και μεταφορά διά μέσου της ερήμου και επανασυναρμολόγηση όταν έφθαναν στην θάλασσα.
Δάση κέδρων
Γύρω στο 2.600 π.Χ. η ναυπήγηση είχε φθάσει σε υψηλό επίπεδο. Χρησιμοποιούσαν χάλκινα και πέτρινα εργαλεία, πριόνια, σκεπάρνια, σμίλες και τρυπάνια. τα πανιά ήταν από λινό και φυτικά σχοινιά σπάγγους και λουριά.
Sea harbour of Wadi el Jarf, courtesy Dr. Pierre Tallet
Boat gallery at Wadi el Jarf, courtesy Dr. Pierre Tallet
Την εποχή της βασιλείας του Χούφου (Χέοπα), αναπτύχθηκε λιμάνι στο Ουάντι ελ Ζάρφ στην ακτή της Ερυθράς θάλασσας. Από εκεί αποστολές διέσχιζαν την θάλασσα προς τα ορυχεία χαλκού της Χερσονήσου του Σινά προμηθεύοντας μέταλλο γιά τους άξονες, τα σκεπάρνια και τα πριόνια που χρησιμοποιούνταν γιά τις πέτρες των Πυραμίδων ή γιά την κατασκευή περισσότερων πλοίων.
Τα κελύφη των πλοίων του Βασιλιά Χούφου χτίζονταν με μακριές σανίδες κέδρων με θηλυκωτούς αρμούς δεμένες με σχοινιά σε κανάλια σχήματος V. Οι καμπίνες κατασκευάζονταν από κέδρο και αγριοκυπαρίσι εισαγωγής μαζί με ντόπια ακακία και ζίζιφο (τζιτζιφιά).
Οι τρεις Πυραμίδες της Γκίζα, χτίστηκαν μέσα σε 50 χρόνια γύρω στο 2.500 π.Χ. προσανατολισμένες νότο-βορρά-ανατολή-δύση. Κάθε σύμπλεγμα περιελάμβανε περιτείχισμα, νεκρικό ναό, αυλή, ανυψωμένη οδό πρόσβασης, ναό κοιλάδας, μικρότερες πυραμίδες, κοιμητήρια μαστάμπα γιά τα μέλη της οικογένειας και εκπροσώπους των ελίτ, τέλος αποθηκευτικούς χώρους λέμβων.
Από την αρχή της 1ης Δυναστείας και στο εξής, τα βασιλικά ταφικά συγκροτήματα και λίγοι τάφοι τύπου μαστάμπα μελών της βασιλικής οικογενείας, περιελάμβαναν έναν ή δύο αποθηκευτικούς χώρους, πιθανόν σχεδιασμένους γιά να περιέχουν λέμβους. οι περισσότεροι από αυτούς τους οβάλ ή ορθογώνιους αποθηκευτικούς χώρους βρέθηκαν κενοί.
Το 1951 ο Μοχάμεντ Ζάκι Νουρ, επικεφαλής επιθεωρητής των αρχαιοτήτων στην Γκίζα, ανέθεσε στον αρχιτέκτονα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας Καμάλ Αλ-Μαλλάχ να τακτοποιήσει την περιοχή γύρω από την νότια πλευρά της Μεγάλης Πυραμίδας. Τον Μάϊο του 1954, με την αφαίρεση της πρώτης περιτείχισης του συμπλέγματος της πυραμίδας, αποκαλύφθηκαν δύο σφραγισμένοι αποθηκευτικοί χώροι.
Αποκαλύπτοντας τους αποθηκευτικούς χώρους
Κομμάτια της πρώτης λέμβου του Χούφου προτού ανασυρθούν
Σχοινιά ανάμεσα στα ξύλα
Υφάσματα και κατάρτια σκεπάζουν τις λέμβους
Φωτογραφικός εξοπλισμός
Οι ανασκαφές της λέμβου του Χούφου τεκμηριώθηκαν το 1954 χρησιμοποιώντας φωτογραφικές μηχανές σε τρίποδα. Αποτύπωσαν κρίσιμες λεπτομέρειες μέσα στο βαθύ χωνευτήρι και επέτρεψαν ακριβή τεκμηρίωση αυτού του σημαντικού γεγονότος.
Το Μουσείο της Βασιλικής Λέμβου στην Πυραμίδα του Χέοπα σχεδιάστηκε το 1961. Εκτεινόταν σε τρεις ορόφους, ώστε οι επισκέπτες να μπορούν να την δούν από διαφορετικά επίπεδα. Το 1970, η λέμβος εγκαταστάθηκε τελικά στο μουσείο, κρεμάμενη 8 μέτρα πάνω από τον παλιό αποθηκευτικό της χώρο.
Το εξωτερικό του Μουσείου της Βασιλικής Λέμβου, γύρω στο 1970
Η Βασιλική Λέμβος στο παλαιό της Μουσείο
Η λέμβος έχει μήκος 43,4 μέτρων και πλάτος 5,9 μέτρων, με δύο μεγάλα πηδάλια και 10 μικρότερα κουπιά, πιθανότατα γιά πηδαλιούχηση. Η κύρια καμπίνα χωρίς παράθυρα βρίσκεται στο κατάστρωμα και αποτελείται από δύο δωμάτια, ένα μικρότερο μπροστά μήκους 2 μέτρων που χωρίζεται μόνο με μιά πόρτα απο το μεγαλύτερο, του οποίου το ταβάνι στηρίζεται από τρεις φοινικόσχημους κίονες.
Ένα πλαίσιο από 36 κολώνες και δοκάρια οροφής περιβάλλουν την καμπίνα, με προέκταση σε σκιάδιο.
Στην πλώρη, υπάρχει μιά μικρότερη κατασκευή με επίπεδη στέγη, με δέκα στηρίγματα.
Η μακέττα της λέμβου
Οργανικά υλικά περιελάμβαναν χαλιά από βούρλα στερεωμένα με κλωστή, καλαμωτές, σχοινιά και λινά υφαντά. Οι ανασκαφείς βρήκαν επίσης λινά μαξιλάρια με επικάλυψη ρητίνης, που μπορεί να προστάτευαν το σκάφος στους ελλιμενισμούς.
Στα ξύλα της λέμβου βρέθηκαν εκατοντάδες ιερογλυφικές ενδείξεις γιά την συναρμολόγησή της.
Μερικές υποδεικνύουν και σε ποιό τμήμα της λέμβου ανήκουν.
Η δεύτερη λέμβος όπως βρέθηκε στον αποθηκευτικό της χώρο
Ανέλκυση τμήματος
Δυστυχώς η Δεύτερη Λέμβος, βρέθηκε σε κακή κατάσταση. Κάθε συστατικό της μέρος αξιολογήθηκε και υπέστη αρχική συντήρηση σε προσωρινό εργαστήριο που στήθηκε επί τόπου. Αυτή η διαδικασία ενίσχυσε τα ξύλινα μέρη, επιτρέποντας την μελλοντική τους αξιοποίηση.
Μεταξύ του 2013 και του 2021, η Αιγυπτιακή και Ιαπωνική ομάδα, με την υποστήριξη του Ιαπωνικού Πρακτορείου Διεθνούς Συνεργασίας (JICA), συνεργάστηκαν γιά την ανέλκυση της δεύτερης λέμβου από τον αρχαίο αποθηκευτικό της χώρο. Περίπου 1650 κομμάτια κέδρου, αγριοκυπαρισσιού, κυπαρισσιού, ντόπιας τζιτζιφιάς και ντόπιας ακακίας ανασύρθηκαν. Ο αποθηκευτικός χώρος περιείχε επίσης χαλκό, υλικά χαλιών και σχοινιά.
Η ομάδα συνέλεξε πολύτιμα στοιχεία μετρώντας, σχεδιάζοντας και σκανάροντας τρισδιάστατα τα ξύλινα μέρη της Δεύτερης Λέμβου, μελετώντας παράλληλα την πρώτη Λέμβο. Η ανάλυση αυτών των στοιχείων βοήθησε να καταλάβουν πως πρέπει να ανακατασκευαστεί η Δεύτερη Λέμβος και τους επέτρεψε να κατασκευάσουν ένα ακριβές μοντέλο.
Το 2023 η ομάδα άρχισε να συναρμολογεί τμήματα της Δεύτερης Λέμβου, περιλαμβάνοντας το σκάφος την καμπίνα και τα κουπιά μέσα στο GEM. Ένα ατσαλένιο πλαίσιο θα χρησιμοποιηθεί γιά να υποστηρίζει τα ξύλινα κομμάτια μετά την σταθεροποίησή τους με την υποστήριξη της Ιαπωνικής κυβέρνησης και του JICA.
Δύο ξύλινες κολώνες από την κύρια καμπίνα της δεύτερης λέμβου με απολήξεις σε σχήμα ανοικτού λωτού, συμβόλου της Άνω Αιγύπτου και σήματος ανανέωσης και αναγέννησης κατά την αρχαία Αιγυπτιακή δοξασία.
Λεπτομέρεια
Ατσάλινος σκελετός στερέωσης των ξύλινων τμημάτων της λέμβου.
Ο ατσάλινος σκελετός από άλλη οπτική γωνία
Στα πλαίσια του σχεδιασμού του Μεγάλου Αιγυπτιακού Μουσείου GEM, σχεδιάστηκε και ξεχωριστό Μουσείο Βασιλικών Λέμβων. Εκεί, μεταφέρθηκε κατ' αρχήν η πρώτη λέμβος.
Η μεταφορά της λέμβου του Βασιλέα Χούφου στο GEM, διήρκεσε περίπου 72 ώρες και άρχισε στις 5 Αυγούστου του 2021. Η λέμβος μεταφέρθηκε σε μεταλλικό κιβώτιο σε ελεγχόμενες κλιματικές συνθήκες πάνω σε ειδικό όχημα του οποίου η συνεχής διαδρομή διήρκεσε 10 ώρες. Κατόπιν το Μουσείο των λέμβων ολοκληρώθηκε με την σιδεροκατασκευή της στέγης βάρους 720 τόννων.
Το όχημα με την πρώτη λέμβο μπροστά στο GEM
Το 2025 συμπληρώθηκε το νέο Μουσείο των λέμβων του Φαραώ Χούφου. Τοποθετήθηκε η πρώτη λέμβος, ενώ ένας ευρύς χώρος προορίζεται γιά ένα ανοικτό εργοτάξιο όπου οι επισκέπτες θα μπορούν να παρακολουθήσουν και να θαυμάσουν τις αφοσιωμένες προσπάθειες της ομάδας συμπλήρωσης της ανασύνθεσης της δεύτερης λέμβου.
Το κύτος της λέμβου
Η μία πλευρά
Το σύστημα πλοήγησης στην πρύμνη
Χώροι ανάπαυσης γιά τους επισκέπτες
Η πρώρα
Παράλληλα ετοιμάζεται η συναρμολόγηση της δεύτερης λέμβου
Η καμπίνα
Τα συστήματα στήριξης
Οι ετοιμασίες γιά την δεύτερη λέμβο
Μιά ολιγόλεπτη ανάπαυση στα εργονομικά καθίσματα-έργα τέχνης
Απέναντι από το απαστράπτον πολυ-εργαλείο.
Ξαναβγαίνομε στην αυλή
Κατευθυνόμαστε και πάλι στο κυρίως κτίριο. Μην σας τρομάζουν οι σκάλες, δεν μας αφορούν.
Στο επόμενο άρθρο θα ασχοληθούμε με την επίσκεψη όσων θησαυρών του Τουτανχαμών μπορέσαμε να δούμε στα πλαίσια αυτής της μεγάλης γιορτινής μέρας, όπου πλην των τουριστών και των τηλεοπτικών συνεργείων απ' όλο τον κόσμο, προσήλθαν και γενεαί πάσαι Αιγυπτίων όλων των κοινωνικών και τεχνολογικών οριζόντων.
Καλές Γιορτές σε όλους !
Κείμενο και φωτογραφίες © Ιωάννη Καλλιανιώτη, εκτός όπου αναφέρεται διαφορετικά.
Με πληροφορίες από τις πινακίδες του Μουσείου
