Αλ Μάνυαλ, ένα παλάτι στον Νείλο

 Άλ Μάνυαλ, ένα παλάτι στον Νείλο

     Φωτογραφίες και κείμενο © Ιωάννη  Καλλιανιώτη

Στο Κάϊρο, στην νήσο Ρόντα, μέσα στους καταπράσινους κήπους του

 

Το παλάτι του Πρίγκηπα Μοχάμεντ Άλυ Ταουφίκ (1875-1955)

"αιώνιου" Πρίγκηπα -Διαδόχου της Αιγύπτου

Ο Πρίγκηπας Μοχάμεντ Άλυ Ταουφίκ

Γιός του Χεδίβη Ταουφίκ και αδελφός του Χεδίβη Αμπάς Χίλμι Β!, γεννήθηκε στο Κάϊρο το 1875. Διάδοχος του αδελφού του, μέχρι την απομάκρυνση αυτού του τελευταίου από τον θρόνο το 1914, από τους Άγγλους επικυρίαρχους της Αιγύπτου, λόγω της φιλικής του στάσης προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τις Κεντρικές Δυνάμεις (Γερμανία, Αυστρουγγαρία) στον επικείμενο Α! Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αργότερα (1936-1938), μέλος της τριμελούς Αντιβασιλείας της Αιγύπτου εις αναμονή της ενηλικίωσης του Βασιλέα Φαρούκ και από το 1938 έως το 1952, διάδοχος του θρόνου, μέχρι την γέννηση του γιού του Φαρούκ.

Ενδεικτικά στους κήπους αυτού του παλατιού, έχτισε αυτοτελή διώροφη αίθουσα του θρόνου, "γιά την περίπτωση που θα χρειαστεί".

Δεν αναμίχθηκε στην πολιτική, έγραψε βιβλία εντυπώσεων από τα εκτεταμένα ταξίδια του.

Άτεκνος μετά από ατύχημα ιππασίας, σχεδίασε το παλάτι ως Μουσείο, ώστε να στεγάσει τις συλλογές του, με μελλοντικό αποδέκτη το Αιγυπτιακό κράτος.

Παντρεύτηκε το 1941, σε μεγάλη ηλικία, την Γαλλίδα πρώην ηθοποιό Σουζάν Αιμόν (Suzanne Hémon) με μοργανατικό (μη δυναστικό) γάμο.

Πέθανε εξόριστος στην Λωζάννη το 1955.

Η μνημειώδης ορειχάλκινη πόρτα

Εισάγει σε μικρή τετράγωνη αυλή

εν είδει φρουραρχειου-θυρωρείου

Τα πλακίδια τύπου Ιζνίκ, ήδη αναγγέλουν το εσωτερικό του παλατιού

Ο Πρίγκηπας, μέγας συλλέκτης Ισλαμικής τέχνης, έχει σοβαρές γνώσεις κηποτεχνίας και εκτρέφει Αραβικά άλογα. 

              

Τα άλογα μπορούν να ξεδιψάσουν εδώ

                 

Όλοι οι χώροι του παλατιού και οι κήποι (62.000 μ2), έχουν σχεδιαστεί και κτισθεί με την άμεση επίβλεψη του Πρίγκηπα μεταξύ 1902 και 1937.

Περιλαμβάνουν κτίριο υποδοχής, όπου και τα ιδιωτικά διαμερίσματα και η κύρια συλλογή, αίθουσα θρόνου, τζαμί με πύργο ωρολογίου (μιναρέ), μουσείο κυνηγιού (παλιοί σταύλοι).

Το 1938 προστέθηκε κτίσμα με 14 αίθουσες γιά την προσωπική του συλλογή. Σήμερα χρησιμοποιείται μόνο γιά περιοδικές εκθέσεις.

Το κτίριο υποδοχής και κατοικίας

  

Λεπτομέρειες από κεραμικά πλακίδια και μωσαϊκά μαρμάρου στην είσοδο.

         

Τα ορειχάλκινα φύλλα της πόρτας

  

Το εσωτερικό υπέρθυρο

 

Η κεντρική σάλα

Το παλαιότερο από τα κτίρια

Περιλαμβάνει στο ισόγειο την σάλα με το συντριβάνι, με πρόσβαση στην τραπεζαρία, το σαλόνι με τα σιντέφια, συνδεδεμένο με το δωμάτιο με το τζάκι (Σάκμα).

Διασχίζοντάς τη σάλα, έχομε πρόσβαση στο σαλόνι με τους καθρέφτες, το μεγάλο μπλε σαλόνι με τους ευρωπαϊκούς δερμάτινους καναπέδες και τις ωραίες ελαιογραφίες, το γραφείο του Πρίγκηπα και το χαρεμλίκι (ισόγειος γυναικωνίτης). 

Δεξιά από το μεγάλο σαλόνι βρίσκεται ένα μικρότερο με θαυμάσια οροφή σε απομίμηση σταλακτιτών (mukarnas).

Στον 1ο όροφο (μη επισκέψιμο), η Αραβική αίθουσα, το υπνοδωμάτιο και τα λουτρά του Πρίγκηπα.

Στο μέσον της σκάλας το πορτραίτο του ιδρυτή της Δυναστείας.

             

Η είσοδος στο σαλόνι με τα σιντέφια

Η αίθουσα με τα σιντέφια και τα ανάλογα έπιπλα

Στους τοίχους πίνακες του Ρέφαα Ελ Ταχτάουϊ, απεικονίζουν την Αικατερίνη της Ρωσσίας, τον Αυτοκράτορα της Αυστρίας και τον Μαμελούκο που απέδρασε πηδώντας από τους τοίχους της Σιταντέλλας. 

Η είσοδος της τραπεζαρίας

Η τραπεζαρία

Χαρακτηριστικό milieu de table, τεχνοτροπίας Ναπολέοντος Γ! (1855-1870)

Το ταβάνι της τραπεζαρίας

Η Shakma, με πλακίδια τύπου Ιζνίκ και το τζάκι με την χαρακτηριστική πυραμιδοειδή απόληξη που συναντάμε και στο Τοπ Καπί.

Τοίχοι και οροφή της Σάκμα

Διασχίζομε την σάλα με το συντριβάνι

Στην είσοδο του δωματίου με τους καθρέφτες το κάθισμα και η φωτογραφία του οικοδεσπότη.

Το δωμάτιο με τους καθρέφτες

Προοριζόταν γιά ανάγνωση ποίησης και λογοτεχνίας

Στους τοίχους πορτραίτα Οθωμανών Σουλτάνων κατά σειρά ανάρρησής τους στον θρόνο.

Είσοδος στον γυναικωνίτη από το δωμάτιο των καθρεπτών μέσω ξυλόγλυπτης θύρας που τους επέτρεπε να βλέπουν και ν' ακούν χωρίς να είναι ορατές.

Αντίστοιχο παράθυρο τεχνοτροπίας μασραμπία

                

Το μπλέ σαλόνι

                 

Το μικρότερο σαλόνι με τους "σταλακτίτες"

Αποχαιρετούμε

Στον κήπο προς την αίθουσα του θρόνου

Η πόρτα

                   

Η αίθουσα του θρόνου

Στο ισόγειο, η μακρόστενη αίθουσα είναι επιπλωμένη με χρυσοποίκιλτους καναπέδες και πολυθρόνες με βαθυκόκκινο βελούδο και το όνομα του Μοχάμεντ Άλυ σε χρυσά συρματερά κεντήματα.

Το ταβάνι κοσμεί ο χρυσός ήλιος του ηγεμόνα, με τις ακτίνες του να σκέπουν τους παρόντες.

Στο βάθος τρίθρονο με ξεχωριστή είσοδο αριστερά του. Πίσω του το πορτραίτο του ιδρυτή της Δυναστείας. Δεξιά του, καφασωτό χρυσωμένο παράθυρο, απ' όπου μπορεί να παρακολουθεί αθέατος ο εκπρόσωπος της Υψηλής Σουλτανικής  Αρχής.

Παραστέκουν δύο υψηλοί κρυστάλλινοι κηροστάτες Βοημίας 

Μοχάμεντ Άλυ Πασάς (1769-1849)

Ηγεμόνευσε 1805-1848

Στους τοίχους δεξιά του ιδρυτή, τα πορτραίτα των διαδόχων του μέχρι και τον αδελφό του οικοδεσπότη το 1914. Οι πινακίδες που τα συνοδεύουν περιγράφουν το ιδιότυπο σύστημα διαδοχής, του αξιώματος από τον ιδρυτή προς τον μεγαλύτερο σε ηλικία άρρενα απόγονό του και όχι από πρωτότοκο σε πρωτότοκο όπως στις Δυτικές Μοναρχίες.

Μέσω των πορτραίτων, αμφισβητείται συμβολικά η μετά το 1914 διαδοχή (Φουάντ, Φαρούκ), η οποία θεωρητικώς ανήκει στον οικοδεσπότη.

Όλα τα πορτραίτα είναι του ζωγράφου Χενταϊάτ.

Ιμπραήμ Πασάς (1789-1849)

Γιός του Μοχάμεντ Άλυ

Ηγεμόνευσε από τον Μάρτιο μέχρι τον Νοέμβριο του 1848

Αμπάς Πασάς (1813-1854)

Γιός του Τούσσουν, γιού του Μοχάμεντ Άλυ

Ηγεμόνευσε  1849-1854

Μοχάμεντ Σαϊντ Πασάς (1822-1863)

Γιός του Μοχάμεντ Άλυ

Ηγεμόνευσε  1854-1863

Χεδίβης Ισμαήλ (1830-1895)

Γιός του Ιμπραήμ Πασά, γιού του Μοχάμεντ Άλυ

Ηγεμόνευσε  1863-1879

Χεδίβης Τεουφίκ (1852-1892)

Γιός του Ισμαήλ, γιού του Ιμπραήμ, γιού του Μοχάμεντ Άλυ

Ηγεμόνευσε 1879-1892

Πηγή φωτογραφίας Flick

Χεδίβης Αμπάς Χίλμι Β! (1874-1944)

Γιός του Ταουφίκ, γιού του Ισμαήλ, γιού του Ιμπραήμ, γιού του Μοχάμεντ Άλυ

Ηγεμόνευσε  1892-1914

Αριστερά του πορτραίτου του ιδρυτή μεγάλοι καθρέφτες και δύο ελαιογραφίες του ζωγράφου Χενταϊάτ, η μία με τον Νείλο και τις Πυραμίδες , η άλλη με το οροπέδιο του Μοκκάταμ και την Σιταντέλλα.

Ο Νείλος και οι Πυραμίδες

Ο Νείλος και το οροπέδιο του Μοκκάταμ

                   

                  

         

Πηγαίνομε προς το εσωτερικό κλιμακοστάσιο

Η είσοδος του ηγεμόνα με την υπενθύμιση της Υψηλής Σουλτανικής Αρχής

Μπροστά στην σκάλα που οδηγεί στον όροφο, η μακέττα του αλαβάστρινου τζαμιού της Σιταντέλλας, όπου και ο τάφος του Μοχάμεντ Άλυ, ιδρυτή της Δυναστείας.

Επένδυση του κλιμακοστασίου

Η οροφή του κλιμακοστασίου

Ο διάδρομος

Το σαλόνι Ωμπυσσόν, ντυμένο με τις ομώνυμες ταπετσαρίες, δώρο του Ιλχάμυ Πασσά, παππού του οικοδεσπότη στην κόρη του.

               

Οι επίχρυσες κονσόλες και οι κορνίζες των καθρεπτών τυπική μίξη μπαρόκ και ροκοκό, εποχής Ναπολέοντος 3ου (1855-1870)

               

Δύο χειμερινά σαλόνια το πρώτο με μπλέ και λευκά πλακίδια, όπως και οι πορσελάνες

Το τζάκι με την πυραμιδοειδή απόληξη

 Το δεύτερο με ξυλεπενδύσεις και τζάκι σε αντιγραφή από παλάτι της Ιστανμπούλ

                

                

Οι πινακίδες του Μουσείου τοποθετούν κάπου εδώ το κρεββάτι της μητέρας του οικοδεσπότη Αμίνα Ιλχάμυ Χάνεμ, αλλά δεν το είδαμε, ισως είναι σε συντήρηση.

Παραθέτομε λοιπόν φωτογραφία της σε μεγάλη ηλικία.

Πρωτοπόρος στην φιλανθρωπία, με δική της σημαντική περιουσία, φωτογραφήθηκε ακάλυπτη ώστε να ενθαρρύνει το πέρασμα στην νέα εποχή μακρυά από την απομόνωση του χαρεμιού (χαρίμ=θηλυκό φύλο).

Η πόρτα εξόδου με πολύχρωμη μαρκετερί

Και πάλι στον κήπο, δεξιά από την είσοδο προς το Τζαμί

Ο πύργος του ρολογιού - μιναρές.

Μαροκινής τυπολογίας του 12 αιώνος, με μπαλκόνια στις τέσσερις πλευρές του.

Το ρολόϊ, ίδιο με αυτό του Σιδηροδρομικού Σταθμού, έχει οφιοειδείς δείκτες.

Στο υπέρθυρο καλλιγραφημένη "Μπασμάλλα"

" bism Allah al-Rahman al-Rahim "

"Εις το όνομα του Θεού, του Φιλεύσπλαχνου, του Ελεήμονος"

Η είσοδος του τζαμιού

Δεξιά της εισόδου η πλάκα ίδρυσης του τζαμιού. Αριστερά τα ονόματα των καλλιτεχνών και τεχνιτών που συνέβαλαν στην ανέγερση. Εκεί και το έτος κτίσεως 1352 έτος Εγείρας, (1933 μ.Χ.) 

Η πόρτα

Το ποικιλμένο ταβάνι

Το εσωτερικό του τζαμιού είναι τετράγωνο και χωρισμένο σε δύο τμήματα. 

Το μινμπάρ (βήμα ομιλίας) και το μιχράμπ (ημικυκλική εσοχή προς την κατεύθυνση της Μέκκας), βρίσκονται στο ανατολικό στα δεξιά.

Το κούρσι του μούκρι (κάθισμα του αναγνώστη του Κορανίου) βρίσκεται στο δυτικό, είναι από ξύλο και ποικιλμένο με χρυσωμένους Κορανικούς στίχους.

Όλα μέσα στους υπέροχους κήπους

Το εξωτερικό του τζαμιού

Οι παλιοί σταύλοι

Μετά την αποχώρηση του Πρίγκηπα έγιναν Μουσείο θηραμάτων .

Στεγάζει βαλσαμωμένα ζώα από την συλλογή του Βασιλέα Φαρούκ και των Πριγκήπων Μοχάμεντ Άλυ Ταουφίκ και Χάσσαν Κάμελ.

Χάρτης της Αιγύπτου με τις ζώνες κυνηγιού και σχέδια κεφαλών θηραμάτων

    Το θέαμα ίσως εντυπωσιάζει κάποιους, μιά ελαφρά οσμή πλανάται πάντως...

Η έξοδος μας περιμένει...

                                                   ...προς τον πατέρα Νείλο

Υστερόγραφο

Η Μοναρχία καταλύθηκε στην Αίγυπτο το 1953, σχεδόν ένα χρόνο μετά την επανάσταση του 1952.

Αυτούς τους λίγους μήνες τύποις Βασιλιάς ανακηρύχθηκε το βρέφος Άχμεντ Φουάντ και επίσης τύποις Αντιβασιλιάς ορίστηκε ο Πρίγκηπας Αμπντ Ελ Μόνεϊμ, απ' ευθείας απόγονος των Χεδίβηδων και ανηψιός του ιδιοκτήτη του Μάνυαλ.

Πριν από χρόνια σε ταξίδι τους στο Παρίσι, ανηψιός και θείος επισκέφθηκαν το ατελιέ του μεγάλου καλλιτέχνη της υαλουργίας και κοσμηματοτεχνίας Ρενέ Λαλίκ, όπου ο συλλέκτης Μοχάμεντ Άλυ Ταουφίκ παρήγγειλε μιά μνημειακή ταφόπετρα από κρύσταλλο της μοναδικής του τεχνοτροπίας, με την ανάγλυφη επιγραφή Αλλάχ. Του κόστισε μιά περιουσία!

Μετά από κάποιους μήνες η κρυστάλλινη πλάκα μεταφέρθηκε στο Κάϊρο και τοποθετήθηκε στο μνήμα που είχε ήδη ετοιμάσει ο Πρίγκηπας γιά τον εαυτό του, στον οικογενειακό τάφο του πατέρα του Χεδίβη Ταουφίκ.

Τα χρόνια πέρασαν, ο Πρίγκηπας εγκατέλειψε την Αίγυπτο το 1953 και το 1955 απεβίωσε στην Λωζάννη. Δεν υπήρχε περίπτωση να επιτραπεί ταφή του στο Κάϊρο.

Ο ανεψιός του Αμπντ Ελ Μόνεϊμ και η σύζυγός του Οθωμανίδα πριγκήπισσα και φημισμένη καλλονή Νεσλισάχ, από Αντιβασιλείς βρέθηκαν σε κατ' οίκο περιορισμό, κατάσχεση ακόμη και των προσωπικών τους αντικειμένων και κατηγορούμενοι σε Στρατοδικεία γιά συνωμοσία κατά του καθεστώτος. Οι κατηγορίες κατέπεσαν, αλλά το ζεύγος εξαντλημένο οικονομικά και ηθικά εγκατέλειψε την Αίγυπτο το 1959.

Το 1964 τα πράγματα δεν είχαν αλλάξει και ο ανηψιός του εγκαθιστάμενος στην Κωνσταντινούπολη, μετέφερε εκεί και την σορό του θείου.

Άδεια ταφής στην Αίγυπτο δόθηκε τελικά μετά την ανάληψη της Προεδρίας από τον Άνουαρ Ελ Σαντάτ. Τότε όμως διαπιστώθηκε ότι η κρυστάλλινη ταφόπετρα Λαλίκ έλειπε.

Τι είχε συμβεί;

Το 1970 με τον αιφνίδιο θάνατο του Προέδρου Νάσσερ, αναζητήθηκε επειγόντως μιά αξιόλογη ταφόπετρα ... κάποιος θυμήθηκε την πολυτελή ταφόπετρα πάνω από τον άδειο τάφο...

Όταν πέθανε ο Πρίγκηπας Αμπντ Ελ Μόνεϊμ το 1979 στην Κωνσταντινούπολη, η Αίγυπτος ζήτησε το σώμα του γιά να τον κηδέψει επίσημα. Έτσι ο άλλοτε κυνηγημένος Αντιβασιλέας κηδεύτηκε με κρατικές τιμές στο Τζαμί Ελ Ριφάϊ και ετάφη με τους Χεδίβες προγόνους του.

Στην ταφή προσήλθε με φωνές και κλάματα ο πρώτος Πρόεδρος της Αιγυπτιακής Δημοκρατίας Στρατηγός Μοχάμεντ Ναγκίμπ, ζητώντας συγγνώμη από την χήρα του.

Οι πληροφορίες στο υστερόγραφο προέρχονται από την βιογραφία " Νεσλισάχ, η τελευταία Οθωμανή Πριγκήπισσα" του Μουράτ Μπαρντακσί, AUC Press

Κείμενο και φωτογραφίες © Ιωάννη  Καλλιανιώτη