Τρία Αλεξανδρινά Μέγαρα / Β! Ρόλο
Τρία Αλεξανδρινά Μέγαρα: Φίννεϋ, Ρόλο, Σαλβάγου
Φωτογραφίες και κείμενο © Ιωάννη Καλλιανιώτη, εκτός όπου αναφέρεται διαφορετικά
Τα κτίρια αυτά είναι ακόμη στην θέση τους, όπως και άλλα πολλά στην Αλεξάνδρεια. Η διαφορά τους με τόσα άλλα, είναι η συντήρησή τους και η νέα ζωή που τους δίνει η επανάχρησή τους. Δεν είναι αυτονόητο. Το κλειδί γιά την επιβίωσή τους ήταν οι ισχυροί αγοραστές τους.
Η Τράπεζα Εμπορικής Ανάπτυξης γιά τους Φίννεϋ, το Ινστιτούτο Γκαίτε γιά τους Ρόλο και η τότε Σοβιετική Πρεσβεία ως Ρωσσικό Πολιτιστικό Κέντρο γιά τους Σαλβάγου.
Η μακρά οικονομική ακινησία της πόλης στάθηκε δίκοπο μαχαίρι. Πολλά εξοχικά μέγαρα και επαύλεις μέσα στους θρυλικούς τους κήπους στα Αλεξανδρινά προάστια, Ρούζντι, Λωράν, Σούτζ, Μπούλκλεϋ, δεν ήταν το ίδιο τυχερά. Η ανοικοδόμηση ρήμαξε την πλειοψηφία τους.
Τα ονόματα πίσω από αυτά τα τρία μέγαρα είναι Αλεξανδρινοί θρύλοι. Δεν ήταν μόνο οι τραπεζικοί λογαριασμοί μυθικού ύψους, ήταν η ποιότητά τους ως εργοδότες με ανθρωπιστική και πολιτιστική έγνοια των εργαζομένων, τέλος ήταν ο τρόπος ζωής, ο συνδυασμός σπάνιου και διακριτικού γούστου με κέφι γιά την ευζωϊα και φροντίδα γιά την ευποιϊα εις όφελος των λιγότερο προνομιούχων.
Β! Μέγαρο Ρόλο
Το Μέγαρο Ρόλο, στον αρ. 10 της οδού Πτολεμαίων, κτισμένο το 1925 με αρχιτέκτονα τον Μαξ Εντράϊ, στεγάζει από το 1959 το Ινστιτούτο Γκαίτε
Οι ξένες διπλωματικές αντιπροσωπείες, τα αντίστοιχα πολιτιστικά ιδρύματα καθώς και αυτά των θρησκευτικών μειονοτήτων φρουρούνται και στην Αλεξάνδρεια. Η φρουρά, αποθαρρύνει τις φωτογραφήσεις και στην τελευταία μας απόπειρα γιά εξωτερική έστω φωτογράφιση του Ισπανικού Ινστιτούτου Θερβάντες, μας υποχρέωσαν να απαλείψομε από την συσκευή μας τις σχετικές φωτογραφίες.
Έτσι είναι διπλές οι ευχαριστίες μας στον από ετών συνεργάτη του Γκαίτε κ. Αζίζ Γκαμάλ, ο οποίος μας εισήγαγε και εξασφάλισε την πρόσβαση και φωτογράφιση όλων των χώρων του Μεγάρου, ακόμα και στην ταράτσα με την πανοραμική θέα.
Μα αλήθεια ποιοί ήταν οι Ρόλο ;
Απουσία προσωπικών εξιστορήσεων καταφεύγομε στον θησαυρό πληροφοριών που έχει συγκεντρώσει γιά την Χεδιβική εποχή του Καϊρου και εντεύθεν, ο κ. Σαμίρ Ράαφατ στην πολύτιμη ιστοσελίδα του egy.com.
Είναι προφανείς οι διασυνδέσεις του με τις επιφανείς οικογένειες της εποχής, όσο και το συλλεκτικό του τάλαντο. Κερδίζει όμως τον αναγνώστη, καθώς δεν παραλείπει καμμιά νοστιμιά λεπτομέρειας που ανασταίνει το άρωμα της εποχής.
Δυστυχώς η Αλεξάνδρεια δεν διαθέτει - απ' όσο γνωρίζω- ανάλογο εξιστορητή.
Εδώ θα αντλήσομε από την egy.com, κάποιες αντακλάσεις από την λάμψη των Εβραϊκών οικονομικών δυναστειών της Αιγύπτου, γύρω από τους - κατά κάποιο τρόπο- γενάρχες τους την οικογένεια Καττάουϊ.
Τα ιδρυτικά μέλη και οι πρώτοι διευθύνοντες της Εθνικής Τράπεζας της Αιγύπτου που άνοιξε τον Ιούνιο του 1898, περιελάμβαναν έναν Καττάουϊ (τον Μοϊζ Πασά), έναν Μενάσσε (τον Βαρώνο Ζακ), δύο Ρόλο (Τζάκομπ και Σέρ Ρόμπερτ) και τρεις Σουάρες (Φελίξ, Ραφαέλ και Λεόν). Αυτοί οι κύριοι ήταν είτε απόγονοι του Γιακούμπ Καττάουϊ, είτε συνδεδεμένοι μαζί του μέσω επιγαμιών. Πάντως και πριν ακόμη από το 1898, η δυναστεία των Καττάουϊ διηύθυνε πολλές τράπεζες και επιχειρήσεις στην Αίγυπτο έως και την δεκαετία του 1930.
Άλλη διόλου ασήμαντη λεπτομέρεια ήταν η θέση των κυριών Καττάουϊ στην κορυφή της κοινωνικής ζωής, της Χεδιβικής και Βασιλικής Αυλής. Ως Μεγάλες Κυρίες της Αυλής, ήταν εκείνες οι επικεφαλής της υποδοχής των υψηλών κυριών στις δεξιώσεις και τις επίσημες επισκέψεις, καθώς οι σύζυγοι και οι κόρες των Αιγυπτίων ηγεμόνων δεν εμφανίζονταν ποτέ δημοσίως. (Αυτό άλλαξε στην Βασιλεία του Φαρούκ και τον γάμο του με την Βασίλισσα Φαρίντα το 1938. )
Επίσης προήδρευαν στις πρεμιέρες της Όπερας, όπου οι σύζυγοί τους ήταν μέλη της Καλλιτεχνικής Επιτροπής. Μιά ιδέα του εύρους της μορφώσεώς τους μας δίνει η δημοπρασία της βιβλιοθήκης του Ζοζέφ Καττάουϊ Πασά το 1950, η οποία διήρκεσε 4 ημέρες, με εκδόσεις που άρχιζαν από το 1772.
Μία από αυτές τις κυρίες ήταν η Βαλεντίνη Ρόλο, κόρη του Βαρώνου Σουάρες και σύζυγος του Ρόμπερτ Σάϊμον (αργότερα Σέρ Ρόμπερτ) Ρόλο, ιδιωτικού οικονομικού συμβούλου του Βασιλέα Φουάντ, κληρονόμου εμπορικού οίκου με κλάδους στο Κάϊρο, Αλεξάνδρεια, Λίβερπουλ και Μάντσεστερ.
Εδώ στην Αλεξάνδρεια, στον κατάλογο "Mondain Egyptien et du Proche Orient" του 1953 στην διεύθυνση Πτολεμαίων αρ. 10, βρίσκομε καταγεγραμμένους τους Μαξ Ζ. Ρόλο (1880-1958), εισοδηματία, Πρόεδρο της Λίγκας κατά της Φυματίωσης, Αντιπρόεδρο του Σπόρτινγκ κλαμπ, διαχειριστή εταιριών και τον Πωλ Ρόλο, εισοδηματία.
Από την εσωτερική διακόσμηση παραμένουν πολλά στοιχεία, την περιγραφή όμως των κινητών αντικειμένων το 1933, βρίσκομε σε απόκομμα της Bourse Egyptienne, θησαυρισμένο στο egy.com
Το εσωτερικό του ωραίου διαμερίσματος (!!!), όπου κατοικεί ο κ. Μαξ Ρόλο στην οδό Πτολεμαίων, θυμίζει με τις σκούρες ξυλεπενδύσεις και την πλούσια κουπαστή της σκάλας που οδηγεί στον 1ο όροφο, τις εισόδους των Αγγλικών "μάνσιονς". Ο κ. Ρόλο δεν έχει μιά συγκεκριμένη συλλογή, αλλά κατέχει μιά σειρά από ωραία έργα τέχνης. Πάνω στα έπιπλα, σε χαμηλά τραπέζια, λάμπουν τα ζωηρά χρώματα από τις Κινέζικες πορσελάνες, τα Ελληνικά κεραμικά και τα μπωλ του Μαρόκου.
Στους τοίχους, πλούσια Γιαννιώτικα κεντήματα που αναπαρίστανται στις φωτογραφίες μας ( μη διαθέσιμες εδώ). Θα προσέξομε σε μία κονσόλα, έναν υπέροχο αρχαίο ελληνικό αμφορέα, όπου η φροντίδα της προετοιμασίας των πρώτων υλών και η ωραιότης των σχημάτων, μόνον σ' αυτόν τον λαό επέτυχαν ν' ανυψώσουν ένα κοινό κεραμικό στο επίπεδο των πιό αξιομνημόνευτων έργων τέχνης.
Απέναντι, το Μέγαρο Σαλβάγου με όσον κήπο του έχει απομείνει
Μπαίνομε στην Βιβλιοθήκη από τον κήπο
Το γραφείο του ιδιοκτήτη, έχει διατηρηθεί κατά το δυνατόν στην πρότερή του κατάσταση
