Τρία Αλεξανδρινά μέγαρα / Α! Φίννεϋ

                                    

 Τρία Αλεξανδρινά Μέγαρα: Φίννεϋ, Ρόλο, Σαλβάγου

Φωτογραφίες και κείμενο © Ιωάννη  Καλλιανιώτη, εκτός όπου αναφέρεται διαφορετικά

 Τα  κτίρια αυτά είναι ακόμη στην θέση τους, όπως και άλλα πολλά στην Αλεξάνδρεια. Η διαφορά τους με τόσα άλλα, είναι η συντήρησή τους και η νέα ζωή που τους δίνει η επανάχρησή τους. Δεν είναι αυτονόητο. Το κλειδί γιά την επιβίωσή τους ήταν οι ισχυροί αγοραστές τους.

Η Τράπεζα Εμπορικής Ανάπτυξης γιά τους Φίννεϋ, το Ινστιτούτο Γκαίτε γιά τους Ρόλο και η τότε Σοβιετική Πρεσβεία ως ως Ρωσσικό Πολιτιστικό Κέντρο γιά τους Σαλβάγου.

Η μακρά οικονομική ακινησία της πόλης στάθηκε δίκοπο μαχαίρι. Πολλά εξοχικά μέγαρα και επαύλεις μέσα στους θρυλικούς τους κήπους στα Αλεξανδρινά προάστια,  Ρούζντι, Λωράν, Σούτζ, Μπούλκλεϋ, δεν ήταν το ίδιο τυχερά. Η ανοικοδόμηση ρήμαξε την πλειοψηφία τους.

Τα ονόματα πίσω από αυτά τα τρία μέγαρα είναι Αλεξανδρινοί θρύλοι. Δεν ήταν μόνο οι τραπεζικοί λογαριασμοί μυθικού ύψους, ήταν η ποιότητά τους ως εργοδότες με ανθρωπιστική και πολιτιστική έγνοια των εργαζομένων, τέλος ήταν ο τρόπος ζωής, ο συνδυασμός σπάνιου και διακριτικού γούστου με κέφι γιά την ευζωϊα και φροντίδα γιά την ευποιϊα εις όφελος των λιγότερο προνομιούχων.

Α! Μέγαρο Φίννεϋ

Ας αρχίσομε από τους Φίννεϋ τους λιγότερο γνωστούς σε μάς τους Έλληνες, μιάς και η δραστηριότητά τους διεκόπη το καλοκαίρι του 1940, γιά να συνεχιστεί περίπου από το 1943 και να τελειώσει με τις τελικές εθνικοποιήσεις.

 Μιά πρώτη συνάντηση με την μνήμη του Φίννεϋ είχα στους Κήπους Αντωνιάδη το 2010.

Σε φροντισμένο κηπάριο έξω από ένα από τα θερμοκήπια, μας περίμενε ένας μικρός Τρίτωνας που κύτταζε τρυφερά το περήφανο δελφίνι που καβαλλούσε.

 Στην πόλη της Αλεξάνδρειας, εις μνήμην του Όσβαλντ Φίννεϋ

Από τους συνεργάτες του και το προσωπικό του 

1880 - 1942 

Μα ποιός ήταν ο Φίννεϋ ;

Το έμαθα διαβάζοντας το βιβλίο του Μάϊκλ Χάαγκ " Αλεξάνδρεια, η πόλη της μνήμης" των εκδόσεων Ωκεανίδα (2005), σε μετάφραση του γνωστού συγγραφέα Δημήτρη Γ. Στεφανάκη, από το οποίο άντλησα τις παρακάτω πληροφορίες.

Ο Όσβαλντ Φίννεϋ, ως ο πλουσιότερος αλλοδαπός στην Αίγυπτο, ήταν η ανεπίσημη κεφαλή της Βρετανικής κοινότητας.

Μαζί με Έλληνες και Εβραίους συνεταίρους, ο Φίννεϋ είχε γίνει ο κυρίαρχος στην εξαγωγική αγορά βάμβακος (Alexandria Commercial Company) και στην ντόπια υφαντουργία (Filature Nationale d'Egypte). Παρήγε επίσης οξυασετυλίνη, ήλεγχε την παραγωγή μαγιάς και την διανομή γάλακτος, έκανε μεγάλες επενδύσεις σε ακίνητη περιουσία και από το 1925 ήταν ιδιοκτήτης της Société Orientale de Publicité, του συγκροτήματος που εξέδιδε τις πρώτες σε κυκλοφορία αγγλόφωνες και γαλλόφωνες εφημερίδες στην χώρα, την Egyptian Gazette, την Egyptian Mail, το Le Progrés Egyptien και την La Bourse égyptienne.

Ήταν επίσης ευεργέτης της Αρχαιολογικής Εταιρείας και μέσα στην Ραββινεία το όνομα του ήταν γραμμένο στην τιμητική πλάκα, καθώς η δωρεά του στην Εβραϊκή κοινότητα υπερέβαινε ακόμα και αυτές των πιό εύπορων Εβραίων.

Γνώρισε την γυναίκα του Τζόζα, νεαρό κορίτσι 16 ετών στην Τεργέστη, την δεκαετία του 1920, όταν ήταν ηδη σαραντάρης. Ήταν και οι δύο Καθολικοί και την παντρεύτηκε σε 3 χρόνια.

Ο Φίννεϋ από ιδιοκτήτης ενός μόνο διαμερίσματος στην οδό Ρόλο 3 (τώρα οδό ιατρού Άχμεντ Αμπντέλ Σαλάμ, βόρεια της οδού Σουλτάν Χουσέϊν) - από το οποίο δεν έφευγε επειδή το θεωρουσε γούρι του -, κατάφερε να αγοράσει τον έναν μετά τον άλλο όλους τους ορόφους, μέχρις ότου έγινε ιδιοκτήτης όλου του κτιρίου, γκρεμίζοντας τους εσωτερικούς τοίχους και ξαναχτίζοντάς το σαν ιταλιάνικο παλάτι.

Η επίσημη είσοδος του μεγάρου ως κατοικίας από την οδό Ρόλο

        

Η είσοδος  από τον πλαϊνό δρόμο, εκεί που βρισκόταν το γυμναστήριο και η κλειστή πισίνα

Η σύζυγος του αμερικανού δικαστή Μπρίντον, φίλου των Φίννεϋ, περιγράφει την σύζυγο και το σπίτι:

 Τρέχει πάνω-κάτω, οργώνει αυτό το τεράστιο σπίτι. Δύο ασανσέρ και μία μαρμάρινη σκάλα οδηγούν στους 4 ορόφους, από το γυμναστήριο και την πισίνα στο ισόγειο, μέχρι την αίθουσα χορού και την ταράτσα στον 4ο, με τα ερωτικά αγάλματα Ελληνορωμαϊκού στυλ και μιά εντυπωσιακή θέα της Μαρεώτιδος, της πόλης και της θάλασσας. Η παρουσία του μαρμάρου είναι αισθητή παντού, επιπλέον ο κ. Φίννεϋ είναι συλλέκτης ταπισσερί που καλύπτουν τους τοίχους της αίθουσας χορού.

     

                

Το ζωγραφιστό ταβάνι και ο χώρος της σκεπασμένης πισίνας

        

             

        

Το χρηματοκιβώτιο και η προτομή του Όσβαλντ Φίννεϋ

Μπορούμε να φανταστούμε τα παράθυρα να καθρεφτίζονται στα νερά της πισίνας

Στις 18 Ιουνίου 1940, η απίστευτη είδηση μαθεύτηκε: οι Φίννεϋ εγκατέλειπαν την Αίγυπτο!

Την προηγούμενη ημέρα μιά ραδιοφωνική εκπομπή από την Ρώμη είχε αναφέρει τον Φίννεϋ ονομαστικά, λέγοντας πως εξ αιτίας του και της δημοσιογραφικής του αυτοκρατορίας η Αίγυπτος ήταν φιλοβρετανική και αντιιταλική και ότι θα λογαριάζονταν μαζί του, όταν θα κατελάμβαναν την Αίγυπτο.

Τις ίδιες μέρες παραιτήθηκε και η Γαλλική κυβέρνηση και η νέα υπό τον Στρατάρχη Πεταίν ζήτησε ανακωχή από τον Χίτλερ.

Αναχώρησαν διά θαλάσσης γιά το Κέϊπ Τάουν. Ο Όσβαλντ επισκεπτόταν περιστασιακά την Αλεξάνδρεια, την τελευταία φορά τον Ιούνιο του 1942, όταν η προέλαση του Ρόμμελ προς το Ελ Αλαμέϊν, τον ανάγκασε να φύγει άρον-άρον γιά την Νότιο Αφρική όπου πέθανε τον Σεπτέμβριο.

Η σύζυγός του Τζόζα επέστρεψε στην Αίγυπτο και συνέχισε να διευθύνει τις επιχειρήσεις του συζύγου της με τον νεώτερο αδελφό του Χάρολντ, μέχρι την ολοκληρωτική κατάσχεση από τον Νάσερ.

Το σπίτι όμως επεστράφη σ'εκείνη από τον Πρόεδρο Σαντάτ και λίγο πριν από τον θάνατό της το 1983, η κυρία Φίννεϋ το πούλησε στην Τράπεζα Εμπορικής Ανάπτυξης, η οποία αποδέχτηκε τον όρο της να μην αλλάξει τίποτα. Έτσι στο ισόγειο, το γραφείο του διευθυντή βρίσκεται στο μεγάλο βεστιάριο δίπλα στην πλαϊνή είσοδο και το προσωπικό εργάζεται σε γραφεία τοποθετημένα πάνω στο μαρμάρινο δάπεδο που κάλυψε την εισέτι άθικτη πισίνα και τα θερμά λουτρά του γυμναστηρίου. 

     

Η είσοδος επίσημης υποδοχής και το "κλειδί" της δικής μας εισόδου, η Λιλίκα Θλιβίτου, πρόεδρος δύο ιστορικών Ελληνικών Σωματείων, παλαιά γνώριμη της τράπεζας με την Διευθύντριά της.

Λίγα σκαλιά μετά, το χωλ υποδοχής, με το τραπέζι με τους μαρμάρινους λέοντες, που κάποτε στόλιζε την ταράτσα

        

Το χωλ και τα W.C. των επισκεπτών με τους γοητευτικά παλιωμένους καθρέφτες

 

Μπορούμε να φανταστούμε το προσωπικό ν' απαλάσσει τους καλεσμένους από παλτό, γούνες, καπέλλα

   

Οι πιό σβέλτοι παίρνουν την δαιδαλώδη μαρμαρόσκαλα, οι άλλοι τα γυαλιστερά ασανσέρ

Στους πάνω ορόφους όλα, μάρμαρα, πολύτιμες μπουαζερί, τοίχοι ντυμένοι στο μετάξι, το πορτραίτο του Όσβαλντ Φίννεϋ, απείραχτα, σύμφωνα με τους όρους της κυρίας Φίννεϋ.

     

                  

Ο Όσβαλντ και η Τζόζα Φίννεϋ στην ταράτσα του σπιτιού τους με τα Ελληνορωμαϊκά αγάλματα και την θέα στην θάλασσα, την πόλη και την Μαρεώτιδα.

Από το βιβλίο Vintage Alexandria, Photographs of the City 1860-1960, Michael Haag, AUC Press.

Η αίθουσα χορού στον τελευταίο όροφο με τα ανατολίτικα χαλιά και τις συλλεκτικές ταπισσερί.

Στην φωτογραφία μία από τις επτά της συλλογής τους, που πραγματεύονται την Τέχνη του Πολέμου και είναι σε συνάρτηση με αυτές του Παλατιού Μπλένχαϊμ των Δουκών του Μάλμπορο. Μετά τον θάνατο του συζύγου της ,η Τζόζα Φίννεϋ δώρισε τις ταπισσερί στο Μουσείο Βικτώρια και Άλμπερτ του Λονδίνου.

Από το βιβλίο Vintage Alexandria, Photographs of the City 1860-1960, Michael Haag, AUC Press.

Κείμενο και φωτογραφίες © Ιωάννη  Καλλιανιώτη, εκτός όπου αναφέρεται διαφορετικά